Ο Λεβιάθαν
Λόγος υπέρ της από-ανάπτυξης
Πριν λίγες μέρες ένας φίλος και συνάδελφος σχολίασε ένα κείμενο στη σελίδα ecopol ζητώντας ‘αποανάπτυξη’ εδώ και τώρα. Η ατάκα αυτή υπήρξε η αφορμή για τούτη την πρώτη γνωριμία με ένα σχετικά άγνωστο αίτημα μερίδας του οικολογικού κινήματος που με τον καιρό ενισχύεται όλο και πιο πολύ. Εστιάζω ειδικά στην κριτική που ασκείται στο ισχύον αναπτυξιακό μοντέλο
Με διάθεση να κατασκευάσει κοινωνικές μεταφορές και με οίστρο ποιητικό, σε ένα πρόσφατο άρθρο του ένας μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Όσλο παρομοιάζει με βίαια κοσμοφάγα θηρία ‘Worldeater’ τις μεγάλες τεχνικές παρεμβάσεις στο περιβάλλον (μέγα-έργα) για τη δημιουργία υποδομών: εξορύξεις, φράγματα, αυτοκινητόδρομοι, αγωγοί, χωματερές κ.λπ. και υποστηρίζει ότι ζούμε στην ‘Worldeater εποχή’ που καταναλώνει/καταβροχθίζει τον πλανήτη και τους κατοίκους του
Με μια μάλλον περιπαικτική διάθεση εμπνέεται από τον Λεβιάθαν, το γνωστό τέρας της παλαιάς διαθήκης και παρομοιάζει τα ‘μέγα-έργα’ με γιγαντιαία χταπόδια και φίδια που αποικίζουν τον πλανήτη και αποτελούν σημαντικό στοιχείο αυτού που ονομάζει ‘αποικιακό-κρατικιστικό-καπιταλιστικό συνεχές’ που όμως έχει μάλλον υπερκρατική υπόσταση
Ο συγγραφέας αναγνωρίζει ότι γενικά οι ελίτ υποστηρίζουν την ανάπτυξη μέσω των ‘μέγα-έργων’ το ίδιο και μερίδες των λαϊκότερων στρωμάτων, ενώ οι όποιες λαϊκές αντιστάσεις, όπως οι αμυντικές μάχες των αυτόχθονων πληθυσμών της Ν. Αμερικής για τη γη τους ή εκείνες του κινήματος ‘Ζώνες προς Υπεράσπιση’ (Zone a Défendre, ZAD), στη Γαλλία έχουν για την ώρα πενιχρά αποτελέσματα. Εδώ θα πρόσθετα και άλλες τέτοιες αμυντικές μάχες όπως εκείνη στην Κερατέα για τη χωματερή
Διαπιστώνει ακόμη ότι παρόλο που το αναπτυξιακό μοντέλο Λεβιάθαν κυριαρχεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, σε ορισμένες περιπτώσεις εκτελεί έργα τοπικής κλίμακας, αεροδρόμια, φράγματα, ορυχεία, πυρηνικά εργοστάσια, λιμάνια, ηλιακά πάρκα και σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, χωματερές κ.ά.
Σε αυτές τις περιπτώσεις ο Worldeater εισβάλει ως ερπετό, κυριαρχεί στους φυσικούς βιότοπους και τους αποδομεί για έτσι μονάχα αναπαράγεται. Εντέλει υπονομεύει την τοπικότητα δημιουργώντας συνθήκες κοινωνικής και πολιτισμικής ομοιογένειας
Το κεντρικό χαρακτηριστικό αυτών των υποδομών η υψηλή πυκνότητα των κατασκευών, η εκμετάλλευση μεγάλων εκτάσεων και ζωτικών πόρων, ενώ έχουν και εκτεταμένες, συνήθως αρνητικές κοινωνικές και οικολογικές επιπτώσεις.
Ακόμα και οι φαινομενικά αβλαβείς υποδομές, όπως τα αιολικά πάρκα, έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η κατασκευή των δρόμων πρόσβασης, η διευθέτηση του χώρου και οι θεμελιώσεις επηρεάζουν την εδαφική δομή και τον υδρολογικό ορίζοντα, ενώ τα καλώδια υψηλής τάσης και οι ανεμογεννήτριες επηρεάζουν την αέρια πανίδα
Σε άλλες περιπτώσεις ο Λεβιάθαν λειτουργεί ως γιγαντιαίο χταπόδι και απλώνει τα πλοκάμια του παντού, καταναλώνει χώρους και συνειδήσεις όταν κατασκευάζει κανάλια, δρόμους, αγωγούς, σιδηροδρομικά δίκτυα, αλυσίδες εφοδιασμού, δίκτυα τηλεπικοινωνίας, ενεργειακά δίκτυα, δίκτυα διοικητικά, τραπεζικά, δίκτυα κυκλοφορίας της πληροφορίας κ.ά. Με λίγα λόγια, κατασκευάζει υποδομές αποκέντρωσης των εμπορικών και πολιτικών ροών.
Οι υποδομές-χταπόδια απαιτούν χώρο και έρχονται να κυριαρχήσουν στη μεγαλύτερη κλίμακα του τοπίου, έτσι ώστε η κυκλοφορία των υλικών, της ενέργειας και της πληροφορίας, κοντολογίς η κεφαλαιακή κυκλοφορία να αγκαλιάζει ευρύτερες περιοχές. Τα χταπόδια έρχονται και διασύνδεουνε τις υποδομές τοπικής κλίμακας που κατασκεύασε το φίδι και να διασφαλίσουν μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων κεντρικού ελέγχου (Smart Governance) την εντατικοποίηση των διαδικασιών και την επιβολή των νέων μορφών μισθωτής εργασίας που τους αντιστοιχούν
Το παραπάνω κείμενο είναι διασκευή ελεύθερη απόδοση αντίστοιχου κειμένου του Alexander Dunlap που δημοσιεύτηκε στο Undisciplined Environments πριν μια εβδομάδα