Πώς μιλά η οικολογία για τη φύση

Όταν μιλάμε για πολιτική να μιλάμε με όρους πολιτικούς, όταν μιλάμε για ιδεολογία να το κάνουμε με όρους ιδεολογίας κλπ. ήθελε ο Αλτουσέρ, επειδή ο κάθε ξεχωριστός τόπος της ανθρώπινης πράξης έχει το δικό του ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα. Έτσι και το οικολογικό ιδίωμα έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δίνουν στις εκφράσεις του έναν αέρα ελαφρώς ‘κρυπτογραφημένου μηνύματος’

Για την συγγραφή του ‘μηνύματος’, ―για να συζητάμε δηλαδή με όρους οικολογικούς όταν μιλάμε για την οικολογική κρίση―  χρησιμοποιούμε μεταφορές, προβάλουμε εικόνες γεμάτες συναίσθημα, διακρίνουμε κατηγορίες φυσικών τόπων και τοπίων και διατυπώνουμε αξιολογικές κρίσεις

Οι μεταφορές είναι αναπαραστάσεις που επιτρέπουν να μεταφέρουμε μια έννοια από έναν οικείο χώρο, σε έναν άλλον ανεξερεύνητο ή περίπλοκο. Αυτές απεικονίζουν με έναν συγκεκριμένο τρόπο του πώς βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας.  Επιτελούν, δηλαδή, μια ιδεολογική λειτουργία και κατασκευάζουν είδωλα του κόσμου (κοσμοείδωλα). Πιο συχνά από κάθε άλλο πολιτικό ιδίωμα η οικολογία χρησιμοποιεί μεταφορές για να περιγράψει την πολυπλοκότητα του φυσικού περιβάλλοντος. Τέσσερις είναι οι σημαντικότερες

1. Πιο συχνά καταφεύγει στην παλαιότερη από αυτές τις μεταφορές, εκείνη της ‘ισορροπημένης φύσης’. Είναι η μάνα γη, αρμονική, εφοδιασμένη με μηχανισμούς που λειτουργούν απρόσκοπτα και τη διατηρούν σε διαρκή κατάσταση ισορροπίας
2. Η ‘φύση των ροών’ απεικονίζει συνεχείς διακυμάνσεις και προβλεπτές ή απρόβλεπτες διαταραχές, ανάμεσά τους καταράκτες, απότομες αλλαγές στον καιρό, χαλάζια, πλημμύρες, απότομες πληθυσμιακές αυξομειώσεις από επάλληλα μεταναστευτικά ρεύματα, επιδημίες, πολεμικές συρράξεις, ανθρωπογενείς ή φυσικές καταστροφές όπως εκείνες στις σκουριές κ.ά.
3. Η ‘φύση ως αλυσίδα’ είναι δάνειο από την επιστήμη της οικολογίας και περιγράφει βιοφυσικά δίκτυα τροφικών σχέσεων, μονοπάτια όπως εκείνο της αποικοδόμησης της ύλης μέσα από οποία ρέουν τα υλικά και η ενέργεια κ.ά.
4. Η ‘φύση των ανταγωνισμών’ περιγράφει σχέσεις ανταγωνισμού ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς για περιορισμένα τροφικά διαθέσιμα, για περιορισμένο χώρο, για κυριαρχία κ.ά. Παραδοσιακά θεωρήθηκε ως η ‘μαμή’ της δαρβινικής εξέλιξης

Ανάλογα με τα αισθήματα που γεννά αυθόρμητα το περιβάλλον και χωρίς να καταφεύγει κανείς σε αξιολογικές κρίσεις διακρίνονται τρεις κατηγορίες φυσικών καταστάσεων

1. Βιοφιλικές καταστάσεις αρμονικής συνύπαρξης οργανισμών,  ειδυλλιακά τοπία, παραδοσιακές αγροτικές εργασίες κ.α. που γεννούν φιλικά συναισθήματα, ασφάλειας, ενέχουν ειδυλλιακότατα ή και υπερβατικότητα σε κάποιο βαθμό
2. Βιοφοβικές καταστάσεις φυσικής αγριότητας, επιθετικού ανταγωνισμού, πυκνές και σκοτεινές δασικές συστάδες κ.ά., που γεννούν εκνευρισμό, ανησυχία, δυσαρέσκεια, απώθηση
3. Τρέχουσες ουδέτερες καταστάσεις φυσικών σχηματισμών που δεν προκαλούν ιδιαίτερα συναισθήματα

Ανάλογα με τα κριτήρια που θα χρησιμοποιηθούν οι φυσικές καταστάσεις μπορούν να κατανεμηθούν σε διάφορους τύπους, οι βασικότεροι είναι δύο

1. Ο πρώτος, ‘natura naturans’ αναφέρεται στη φύση καθεαυτή και αποκρυσταλώνει την αιωνιότητα της φύσης . Εδώ ταξινομούνται ανέγγιχτα φυσικά τοπία, φυσικές διαδικασίες χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση π.χ. ο κύκλος του άνθρακα, του νερού
2. Ο δεύτερος, ‘natura naturata’ αναφέρεται στην ανθρωπογενή φύση, και αποδίδει την ανθρώπινη τάση για  διαρκή αλλαγή, όπως τα πάρκα, οι κήποι, οι αγροί κλπ. με εμφανέστατη την ανθρώπινη παρέμβαση

Και για τις αξίες της φύσης υπάρχει ολόκληρος κατάλογος που χονδρικά συγκροτεί δύο μεγάλες κατηγορίες

1. Η ουτοπία της ειρηνικής  ‘αρκαδικής φύσης’, περιγράφει έναν τόπο ειρηνικής συμβίωσης του ανθρώπου με αυτήν. Η ‘αρκαδία’ διαθέτει αξία καθεαυτής είναι δηλαδή μια αυταξία
2. Η ‘φύση πηγή αγαθών’. Η αξία της προκύπτει από το γεγονός ότι αποτελεί τη βάση επιβίωσης της κοινωνίας καθόσον προμηθεύει αναγκαία καταναλωτικά αγαθά. Αυτή η φύση έχει εργαλειακό χαρακτήρα

Τέλος, αναφορικά με την αναπαράσταση των σχέσεων του ανθρώπου με τη φύση διακρίνονται τέσσερεις κατηγορίες

1. ‘έλεγχος του ανθρώπου επί τη φύσης’ όπου κατά κύριο λόγο εντάσσονται καταστάσεις οικονομική εκμετάλλευσης. Συνδέεται άμεσα με την πρόληψη της φύσης ως πηγής αγαθών και η αξία της ενέχει επίσης εργαλειακότητα
2. ‘προστατευόμενη φύση’ όπου εν ονόματι υπαρκτής ή πιθανολογούμενης διακινδύνευσης προβάλει την προστασία ως ανάγκη με τη λήψη κατάλληλων και πάντως ήπιων μέτρων
3. ‘αλληλεξάρτηση ανθρώπου-φύσης’ όπου ο άνθρωπος εντάσσεται ως μέρος της φύσης
   
4. ‘έλεγχος της φύσης επί του ανθρώπου’ όπου εντάσσονται απειλές,Η  ακραία φυσικά φαινόμενα, σεισμοί, καταποντισμοί, χιονοστιβάδες , ηφαίστεια, ακρίδες, κορωναϊοί κ.ά.