Οι προκλήσεις της Κλιματική Αλλαγής στον Τουρισμό στην μετά-covid19 εποχή

Κατερίνα Νοτοπούλου

Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και μας απειλεί. Οι καταστροφικές πυρκαγιές στις πιο δασώδεις, οι θερμοκρασιακές μεταβολές, η μεταβολή της στάθμης της θάλασσας, αλλά και για όλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα που διαταράσσουν τις ισορροπίες στη φύση, προκαλούν ταυτόχρονα ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές και οικονομικές καταστροφές.

Θα επηρεάσει η αναμενόμενη άνοδος της στάθμης της θάλασσας τον τουρισμό ;

Tο ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19 και οι δραματικές επιπτώσεις σε ανθρώπινες απώλειες και στην παγκόσμια οικονομία, αναδεικνύουν όμως ακόμα μια ακόμα πτυχή της κλιματικής αλλαγής που ίσως δεν είχαμε συνειδητοποιήσει στον ίδιο βαθμό, καθιστώντας ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του οικονομικού μοντέλου.

Πόσο θα επηρεάσει η πανδημία τον τουρισμό ;

Οι ανθρωπογενείς επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και η διατάραξη των φυσικών ισορροπιών, αποτελούν άλλωστε βασική πηγή δημιουργίας πολλών ιογενών λοιμώξεων που ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα. Πηγή μάλιστα που εντοπίζεται κυρίως στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη και σε μέρη όπου η εκβιομηχάνιση και η χαλαρή περιβαλλοντική εποπτεία, επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Η υγεία μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το κλίμα και τη συνύπαρξη μας με όλους τους οργανισμούς. Όταν επομένως αυτή η συνύπαρξη διαταράσσεται στο βωμό ενός άκριτα καταναλωτικού παραγωγικού μοντέλου που θέλει τον άνθρωπο να επεμβαίνει βίαια στο περιβάλλον, η ανισορροπία που προκαλείτε στο κλίμα επιφέρει ολέθριες συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία.

Αναμφισβήτητα όμως, σε μία τέτοια συζήτηση για την κλιματική κρίση δεν μπορεί να απουσιάζει ο τομέας του Τουρισμού, καθώς η τουριστική βιομηχανία έχει ένα πολύ ισχυρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, άμεσα ή έμμεσα (μεταφορές, κατανάλωση φυσικών πόρων, ενέργεια, οικοδομικές εργασίες, τρόφιμα κ.α.). Ταυτόχρονα δε οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής την επηρεάζουν άμεσα και αναδιαμορφώνουν τις τουριστικές ανάγκες.

Η χάραξη πολιτικών αντιμετώπισης των νέων προκλήσεων είναι αδήρητη

Η ανταπόκριση επομένως στις περιβαλλοντικές προκλήσεις, σε συνδυασμό με τις διεθνείς συνθήκες, πρέπει να αποτελέσει βασική στόχευση του σχεδιασμού της νέας τουριστικής πολιτικής, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ακόμα και αν οι επιπτώσεις της πανδημίας διαφαίνονται καταστροφικές για τον κλάδο, η χάραξη της κατάλληλης στρατηγικής για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του, ως αναπόσπαστο κομμάτι της περιβαλλοντικής πολιτικής, αποτελεί μονόδρομο. Διότι μπορεί η άμεση προτεραιότητα της παγκόσμιας κοινότητας να είναι η φαρμακευτική αντιμετώπιση του Covid-19, η μακροπρόθεσμη όμως αφορά τη βιωσιμότητα και τη σχέση του ανθρώπου με τα οικοσυστήματα, εκεί όπου ο τουρισμός καλείται να επαναπροσδιορίζει την ανάπτυξη του.

Οι προβληματισμοί σε αυτό το σημείο εντοπίζονται κυρίως σε τρεις τομείς: τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη διαμόρφωση των τουριστικών υπηρεσιών και των ταξιδιωτικών συνηθειών, το αποτύπωμα των διεθνών συμφωνιών σε υποδομές και στο νέο κλιματικό ανταγωνισμό της τουριστικής βιομηχανίας, καθώς και τη συνεισφορά του βιώσιμου τουρισμού στην επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας.

Οι μεταβολές στις κλιματικές συνθήκες διαμορφώνουν ένα νέο φυσικό περιβάλλον στο οποίο το τουριστικό προϊόν θα αναγκαστεί να μελλοντικά προσαρμοστεί. Παράλληλα, οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες των τουριστικών υποδομών, και η συχνά ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση των υδατικών πόρων στις τουριστικά δημοφιλείς παραθαλάσσιες περιοχές κατά την καλοκαιρινή περίοδο, συνιστούν μείζονα προβλήματα.

Στο σημείο αυτό εγείρονται και τα ζητήματα αναπροσαρμογής του τουριστικού προϊόντος, όσον αφορά τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τις απαιτούμενες υποδομές. Η τουριστική βιομηχανία αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό ποσοστό των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ως αποτέλεσμα των μεταφορικών αναγκών που προκαλεί, ιδιαίτερα των αεροπορικών. Την ίδια στιγμή οι ενεργειακές απαιτήσεις, η χρήση φυσικών πόρων, η διαχείριση απορριμμάτων αλλά και ο τρόπος δόμησης του περιβάλλοντος στις τουριστικές περιοχές, επιβαρύνουν δραματικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Τούτο σημαίνει ότι απαιτούνται δύο παράλληλες δράσεις: ανάπτυξη ‘πράσινων’ υποδομών που θα ενσωματώνουν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας για την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των εγκαταστάσεων, συμβάλλοντας στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας, ταυτόχρονα δε να ανταποκρίνονται στην ολοένα και αυξανόμενη οικολογική συνείδηση των τουριστών. Την ίδια στιγμή με δεδομένη την αρνητική συμβολή των μεταφορικών υπηρεσιών στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, απαιτείται μια συστηματική αναδιάρθρωση των μεταφορικών χαρακτηριστικών, με έμφαση στην προώθηση οικολογικών και σύγχρονων μεταφορικών μέσων, στην εφαρμογή καινοτόμων λύσεων στην επιλογή μέσων και στην αναδιάρθρωση της μεταφορικής αλυσίδας εξυπηρέτησης με την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πολυμεσικών μεταφορικών υπηρεσιών. Τούτο μπορεί να φαντάζει ουτοπικό, στην εποχή του γενικευμένου lockdown με τις μεταφορικές υπηρεσίες καθηλωμένες, ωστόσο είναι ευκαιρία να αποτελέσει οδηγό για τον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας.

Παράλληλα, θα πρέπει να επιταχυνθεί κάθε προσπάθεια που θα συμβάλλει στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με την διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού. Συνειδητοποιώντας, ότι οι λόγοι δεν είναι μόνο οικονομικοί, αλλά πρωτίστως περιβαλλοντικοί, καθώς θα προκύψουν πολλαπλά οφέλη από την βελτιστοποίηση της αξιοποίησης των υποδομών και την ορθολογική χρήση των περιορισμένων φυσικών πόρων.

Η στρατηγική ανάπτυξης του τουρισμού συνεπώς θα πρέπει να απαντά στα ζητήματα που γεννά η οικολογική επιβάρυνση από τις δραστηριότητες που έλκει, τις νέες απαιτήσεις σε επίπεδο διεθνών συμφωνιών και τη διαμόρφωση νέων συμπεριφορών και προτιμήσεων των τουριστών ως απόρροια της οικολογικής εγρήγορσης. Η πανδημία του Covid-19 δεν αλλάζει τη στόχευση, τουναντίον την ενισχύει, καθιστώντας επιτακτική την υιοθέτηση ενός νέου τουριστικού μοντέλου που θα απαντά στις επιθυμίες των ταξιδιωτών, αλλά θα είναι θεμελιωμένος στις αρχές τις βιωσιμότητας, της ανθεκτικότητας και της καινοτομίας, σε ένα πλαίσιο περιβαλλοντικής και κοινωνικοπολιτισμικής ευημερίας.

Ο βιώσιμος τουρισμός αποτελεί βασικό παράγοντα για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας και συνεπώς τη δίκαιη ανάπτυξη. Η φύση μας προειδοποιεί με τον πιο επώδυνο τρόπο και δεν έχουμε περιθώρια να την αγνοήσουμε άλλο.