Διάλογος κόκκινο-πράσινο: οι αποκλίσεις

Σε προηγούμενη ανάρτηση υποστήριξα ότι τόσο για το κόκκινο όσο και για το πράσινο – για λόγους πάντως ριζικά διαφορετικούς -, η οριστική επίλυση του οικολογικού προβλήματος προϋποθέτει την ανατροπή του καπιταλισμού και ιδίως της νεοφιλελεύθερης εκδοχής. Ωστόσο, και τα δύο ρεύματα δεν θεωρούν ότι η προοπτική της ανατροπής βρίσκεται στο προσκήνιο. Με βάση αυτή τη διαπίστωση σημείωνα ότι η κοινή δράση σε ζητήματα πολιτικής επικαιρότητας είναι δυνατή.

Η φαντασίωση της ανάπτυξης και η καταναλωτική φενάκη

Η βασική διαφορά ανάμεσα στα δύο ρεύματα της ριζοσπαστικής οικολογίας έχει χονδρικά ως εξής: Οι θεωρίες της από-ανάπτυξης εντοπίζουν τη θεμελιακή αιτία της κρίσης στον καταναλωτισμό κατά κύριο λόγο των εργαζομένων. Για παράδειγμα, ήδη από το 2003, ο Χάμιλτον, ένας από τους πρωτεργάτες της θεωρίας της από-ανάπτυξης απέδιδε την αιτία της οικολογικής κρίσης σε μια κυρίαρχη ‘ιδεολογία ανάπτυξης’, στην οποία αρέσκονται οι εργαζόμενοι να συμμετέχουν

Η μαρξιστική ερμηνεία της οικολογικής κρίσης

Αντίθετα, για τον οικομαρξισμό η θεμελιακή αιτία της οικολογικής κρίσης έχει υλική βάση, πρόκειται για την τυφλότητα του νεοφιλελευθερισμού απέναντι στο κάθε τι εκτός από την κεφαλαιακή συσσώρευση, ενώ διευκρινίζουν ότι:

α) η οικονομική ανάπτυξη δεν προϋποθέτει ντε και καλά την κεφαλαιακή συσσώρευση όπως διατείνεται ο νεοφιλελευθερισμός, υπάρχουν πολλές άλλες μέθοδοι που την προωθούν και

Η αποξένωση και ο φετιχισμός του εμπορεύματος

β) ο φετιχισμός των εμπορευμάτων δεν εξομοιώνεται με το φετιχισμό της κατανάλωσης. Για τον οικομαρξισμό ο φετιχισμός αναφέρεται στην αποξένωση (αλλωτρίωση) του παραγωγού από το προϊόν της δημιουργίας του από τη στιγμή που το τελευταίο γίνεται εμπόρευμα

Οι αποκλίσεις και η ανάγκη των συγκλίσεων

Όπως υποστηρίζει ο ουδέτερος Mayert το 2018 σε ένα εσωτερικό κείμενο του Ινστιτούτου της Γερμανικής Ευαγγελικής Εκκλησίας οι αποκλίσεις ανάμεσα στα δύο ρεύματα έχουν το δικό τους μακρύ ιστορικό που πάει πίσω στις αρχές του 70.

Αντιακατανλωτική στάση

Γενικά για του οπαδούς της από-ανάπτυξης οι ‘παραγωγίστικες’ εντελει ‘οικονομόστικες΄ φαντασιώσεις σε κάποια στιγμή κυριάρχησαν στην κοινωνία και καλούν σε αντικαταναλωτική στάση.

Αντικαταναλωτική ιδεολογία

Οι φαντασιώσεις λοιπόν είναι αυτές που δημιούργησαν τον καπιταλισμό και όχι το αντίστροφο όπως ισχυρίζονται οι οικομαρξιστές. Επομένως ο στόχος του οικολογικού κινήματος οφείλει να επικεντρωθεί σε αυτές τις φαντασιώσεις

Υποστηρίζουν ακόμα ότι το φαινόμενο της ανάπτυξης είναι πολυδιάστατο και οφείλεται σε πλειάδα αιτίων και όχι μονοσήμαντα στην κεφαλαιακή συσσώρευση όπως υποστηρίζουν οι οικομαρξιστές. Κατ’ αυτούς επομένως το πρόβλημα η στόχευση αφορά την αλλαγή στο ιδεολογικό εποικοδόμημα και όχι απ’ ευθείας στην αλλαγή των σχέσεων εξουσίας που επιβάλει ο καπιταλισμός, αυτό θα ακολουθήσει σε επόμενη φάση

Για τους οικομαρξιστές το πρόβλημα δεν είναι η ανάπτυξη καθ’ εαυτή. Ίσα-ίσα που η ανάπτυξη, των εμβολίων για παράδειγμα, απελευθερώνει την ανθρωπότητα από περιβαλλοντικούς περιορισμούς, στην προκειμένη τον κορωναϊό.

Χονδρικά το στρατόπεδο του οικομαρξισμού διακρίνονται δύο ρεύματα. Το πρώτο με βασική εκπρόσωπο την Mahnkopf είναι αναφανδόν υπέρ της ανάπτυξης, το δεύτερο με υπέρμαχο τον Bellamy Foster αποδέχεται ότι σε μια πορεία προς τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό με οικολογικό πρόσημ0 ένα είδος συρρίκνωσης της οικονομίας στις βιομηχανικές χώρες είναι αναγκαία.

Οι διαφορές στο ρεύμα του οικομαρξισμού αντανακλούν διαφορές στα ερμηνευτικά σχήματα. Για τους οπαδούς της περεταίρω ανάπτυξης η τεχνολογική ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκε κατά την φάση του καπιταλισμού θα πρέπει ενισχυθεί κατά τη σοσιαλιστική φάση. Κατά τη φάση όμως αυτή θα πρέπει να αποφευχθούν οι παράπλευρες απώλειες στη φύσης αλλά και την κοινωνία που προκαλούσε ο καπιταλιστική μονομέρεια και ο συνακόλουθος ανορθολογισμός

Η Βρέμη την εποχή του Μαρξ. Ρήγμα στο μεταβολισμό φύση-κοινωνία

Οι υποστηρικτές της ιδέας της οικονομικής συρρίκνωσης στις βιομηχανικές κοινωνίες βασίζονται στην ιδέα που διατύπωσε ο ίδιος oΜαρξ στα ‘Χειρόγραφα του 1844’ για τον μεταβολισμό ανάμεσα στη φύση και την κοινωνία σύμφωνα με την οποία η φύση είναι το ανόργανο σώμα του ανθρώπου, οπότε και ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης. Μάλιστα, στο ‘Κεφάλαιο’ και στον πρώτο τόμο ο Μαρξ διευκρινίζει ακόμα περισσότερο ότι η εργασία είναι ο πατέρας του πλούτου και η γη (σήμερα θα λέγαμε η φύση) είναι η μητέρα. Αυτή η σχολή σκέψης (Rift-School) θεωρεί ότι ο καπιταλισμός με την τυφλότητά του επιφέρει ρήγμα (rift) στο μεταβολισμό με αποτέλεσμα την οικολογική κρίση

Ο εγγονός καλεί τον παππού να αφηγηθεί πως ήταν η ζωή πριν την κλιματική αλλαγή