Κριτική στο θεωρητικό κεκτημένο της οικο-αριστεράς (μέρος τρίτο). Η Τρίτη εκδοχή: η οικολογία, το κράτος, η ανάπτυξη και η ηγεμονία Η πρόταση της οικοαριστεράς ή θα στηριχτεί σε στέρεα θεωρητικά θεμέλια ή δεν θα υπάρξει

Το Κράτος: Bob Jessop – Νίκος Πουλαντζας

Αφετηριακή θέση του Jessop για το κράτος είναι η άποψη του Πουλαντζά για τον πολλαπλό και ενισχυμένο ρόλο του σύγχρονου κράτους. Κανονιστικές παρεμβάσεις για την ιδιοκτησία και τις συμβάσεις, για τα πολιτικά δικαιώματα  και τις διαδικασίες, για την εμπέδωση της αντίληψης περί ουδετερότητας του κράτους έναντι των ποικίλων συμφερόντων, είναι μερικές από αυτές που ρυθμίζουν τις οικονομίες και παράγουν συναινέσεις

Η στενή σχέση κράτους-αγοράς

Ειδικότερα στο επίπεδο της οικονομίας, το καπιταλιστικό κράτος δεν περιορίζεται στο να διανέμει τον παραγόμενο πλούτο προνομιακά στους καπιταλιστές έναντι της κοινωνίας με εργαλεία το μεροληπτικό φορολογικό σύστημα και την αγοραία κερδοσκοπία. Ελέγχει αποφασιστικά και την ιδιοποίηση των πρώτων υλών και τη διάθεση των παραπροϊόντων, όπως στις Σκουριές.  Αποτέλεσμα, η κυριαρχία μιας λογικής που συνδυάζει τον κρατισμό με την αγοραία οικονομική επέκταση και υπερκαθορίζει τις σχέσεις της κοινωνίας με τη φύση.  Να γιατί καίριες παρεμβάσεις στους κρατικούς θεσμούς για τον έλεγχο της οικονομικής επέκτασης μπορούν να λειτουργήσουν θετικά υπέρ του πράσινου κράτους

Κοινωνική συναίνεση

Όμως, το κράτος δεν είναι απλό εργαλείο/ ενεργούμενο της οικονομίας. Δεν οργανώνεται και δεν λειτουργεί τυφλά στη βάση μονάχα του κέρδους. Είναι κάτι πολύ περισσότερο και προπάντων διαφορετικό. Οργανώνεται στη βάση της συλλογικής συναίνεσης μιας πολιτικής κοινότητας για το τι είναι δημόσιο συμφέρον (μέρος του οποίου είναι και  η εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας)

Πορείες σύγκλισης και εξισορρόπησης των πολιτικών δυνάμεων

Ή με όρους Πουλαντζά, πρόκειται για την αποκρυστάλλωση μιας κοινωνικής σχέσης που προκύπτει ως αποτέλεσμα συμπύκνωση – σε έναν συγκεκριμένο χώρο και μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή- της ισορροπίας των πολιτικών δυνάμεων που λειτουργούν εντός και εκτός του κράτους. Έτσι, το κράτος λειτουργεί όχι μονάχα υπέρ της αγοράς αλλά και υπέρ της κοινωνίας των πολιτών. Να γιατί μια κινηματική κοινωνία των πολιτών μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην οργάνωση του πράσινου κράτους

Antonio Gramsci

Η ιδέα θετικής παρέμβασης στις κρατικές δομές υπέρ του πράσινου κράτους με την εκμετάλλευση των εσωτερικών αντιφάσεων του καπιταλιστικού κράτους έχει υποστηριχθεί ευρέως στους κόλπους του οικολογικού κινήματος. Ωστόσο, η ιδέα που θέλει την οργάνωση και λειτουργία του κράτους αποτέλεσμα συλλογικής συναίνεσης για το τι είναι το κοινό καλό επιτρέπει την εισαγωγή στη συζήτηση της επιχειρηματολογίας του Gramsci  για την ηγεμονία και την καλλιέργεια κόντρα-ηγεμονικών αντιλήψεων στα πεδία της πολιτικής, της ηθικής και του πολιτισμού

Για την απρόσκοπτη κεφαλαιακή συσσώρευση

Στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές η συναίνεση διαμορφώνεται με βάση τα γνωστά ηγεμονικά στερεότυπα ‘αριστεία, ‘αποτελεσματικότητα, ‘ανταγωνισμός, ‘ευελιξία κλπ που περιγράφουν διεργασίες που υπηρετούν το δήθεν κοινό καλό, δηλαδή την  ενίσχυση της κοινωνικής αριστοκρατίας και την απρόσκοπτη κεφαλαιακή μεγέθυνση

  Κάποτε

Τώρα

Σε αναζήτηση του νέου σοσιαλιστικού φαντασιακού

Από την πλευρά της, η οικοαριστερά καλείται να διαμορφώσει ένα κόντρα-πλαίσιο συναίνεσης που συνδυάζει τις παλιές αξίες της αριστεράς, ‘ελευθερία, ‘ευημερία για όλους, ‘κοινωνική δικαιοσύνη, ‘ισοπολιτεία, ‘πολιτισμός κ.ά. με νέες αναδυόμενες αξίες, όπως ‘αμοιβαιότητα στις σχέσεις κοινωνία-φύση ‘λιτότητα, ‘ήπια χρήση των κοινών αγαθών, ‘παρεμβάσεις συμβατές με τους φυσικούς ρυθμούς κ.ά. Αρθρωμένο γύρω από ένα τέτοιο πλέγμα αξιών το πρόταγμα της οικαριστεράς θα διεκδικήσει την ηγεμονία υπέρ του πράσινου μέλλοντος, κόντρα στον αριστοκρατισμό και την καπιταλιστική οικονομική μεγέθυνση

Έτσι θα οργανωθεί το νέο κοινωνικό φαντασιακό που θα προβάλει αυθεντικές αξίες συλλογικότητας, λιτότητας, κοινωνικής αποτελεσματικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης ώστε να κινητοποιεί μεγάλα τμήματα της κοινωνίας ανάμεσά τους και τα πολύμορφα οικολογικά κινήματα

Το νερό είναι και παραμένει κοινωνικό αγαθό

Ο Jessop  υπογραμμίζει την πρωτεύουσα σημασία των οικονομικών κρίσεων για την κοινωνική ανατροπή, αναγνωρίζει ωστόσο ότι βραχυπρόθεσμα  πλήθος επιμέρους κρίσεις, όπως η ιδιωτικοποίηση του νερού, οι Σκουριές, η οργάνωση του αστικού χώρου, πρόσφατα η υγεία και πολλά άλλα μπορούν συγκυριακά να αποκτήσουν μεγάλη απήχηση και να κινητοποιήσουν συλλογική δράση εντός του κράτους, σε απόσταση από αυτό ή και εναντίον του και να φέρουν στο προσκήνιο πλήθος εναλλακτικών προτάσεων  υπέρ της οικονομικής δημοκρατίας και των κοινωνικών αλλαγών, των οικολογικών συμπεριλαμβανομένων

Σενάρια οικιστικού μέλλοντος

Στις μέρες μας και σε όλους σχεδόν τους χώρους κοινωνικού ενδιαφέροντος περισσεύουν τα σενάρια που περιγράφουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, ωστόσο, τα σενάρια αυτά διατυπώνονται από τεχνοκράτες με βάση συγκεκριμένες τεχνολογίες και σχεδιασμούς, ενώ θεωρούν παγιωμένη τη  διαμόρφωσης των σχέσεων κράτους και οικονομίας και για το λόγο αυτό παραλείπουν την πολιτική σημασία αυτών των λύσεων.  Κοντολογίς, πρόκειται για απολογητικές προσπάθειες υπέρ του status quo, ενώ στερούνται εξελικτικού πολιτικού νοήματος και επομένως ρεαλισμού

Οι αξίες της οικοαριστεράς

Και πολιτικό βάρος προσδίδουν οι νέες αναδυόμενες αξίες που υπηρετούνται από μια ολοκληρωμένη αντίληψη για το τι είναι κοινωνικά καλό, ενώ περιγράφουν και ολοκληρωμένα πολιτικά σχέδια και στρατηγικές παρέμβασης στους αρμούς τους κράτους και της κοινωνίας. Η τοπικότητα των δράσεων έχει τη δική της μεγάλη σημασία, όμως μονάχα σχέδια που προωθούν τη διαφάνεια, την ελευθερία της έκφρασης, την αυτονομία των προσώπων και των κινημάτων, τον σεβασμό της ετερότητας και των ταυτοτήτων, την επιστημονική εγκυρότητα είναι ικανά να δώσουν γενικότερο νόημα στις τοπικές κινητοποιήσεις προς την κατεύθυνση του κοινωνικού μετασχηματισμού με οικολογικό πρόσημο

HighTech διαδικασίες πρωτογενούς παραγωγής

Έχει για παράδειγμα, κρίσιμη σημασία η προώθηση εναλλακτικών πρωτοβουλιών που στέκουν σήμερα απομονωμένες. Ανάμεσα σε πολλά άλλα, η αστική γεωργία, η σημειακή γεωργία, η ένταξη στην παραγωγική διαδικασία ήπιων μεθόδων παραγωγής ενέργειας, η χρήση βιολογικών μεθόδων καταπολέμησης και υποβοήθησης της παραγωγή, οι high-tech πρακτικές, η συνεταιριστική παραγωγή και διανομή των προϊόντων χρειάζεται να ενταχθούν ως κεντρικοί κόμβοι ενός ολοκληρωμένου προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης στην προοπτική της πράσινης κοινωνίας του εγγύς μέλλοντος