Carbon markets: αγοροπωλησίες δικαιωμάτων ρύπανσης.
Κατά τη σύνοδο του Ρίο, η αύξηση της συγκέντρωσης ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα αναγνωρίστηκε ρητά ως απειλή. Η επίλυση του προβλήματος ανατέθηκε στις αγορές άνθρακα αλλά και άλλους αγοραίους μηχανισμούς, όπως η αγοροπωλησία δικαιωμάτων ρύπανσης κ.ά. Αυτές οι αποφάσεις δημιούργησαν κίνητρο για την προώθηση περιβαλλοντικά βιώσιμων υποτίθεται πρακτικών. Η ουσία της υπόθεσης, ωστόσο, είναι οικονομικές ευκαιρίες για εταιρείες και χρηματοοικονομικούς κύκλους
Τεχνολογίες αιχμής
Η αποδοχή των αγοραίων εργαλείων περιβαλλοντικής διακυβέρνησης δημιούργησε αισιοδοξία σχετικά με τη δυνατότητα της βιομηχανικής κοινωνίας να αντιμετωπίσει με επιτυχία τα προβλήματα με το κλίμα μέσω των τεχνολογιών αιχμής και ειδικών ρυθμίσεων, έτσι ώστε να μεταλλαχθεί ο γνωστός καπιταλισμός σε κλιματικό καπιταλισμό
Αρνητικές συνέπειες από την αλόγιστη κατασκευή φραγμάτων
Από την πλευρά της η οικοαριστερά απέρριψε τη βασική υπόθεση που θέλει βιώσιμη την απεριόριστη ιδιοποίηση των φυσικών πόρων προκειμένου να υποστηριχθεί η συνεχής επέκταση της καπιταλιστικής οικονομίας. Επιμένει στη θέση ότι ακόμα κι αν οι αγορές άνθρακα κατορθώσουν να αποδεσμεύσουν την οικονομία από τον άνθρακα (εξαιρετικά απίθανο), οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της καπιταλιστικής διεύρυνσης θα είναι δυσανάλογα αρνητικές
Περιβαλλοντικές τεχνολογίες αιχμής: Εμπορευματοποίηση περιβάλλοντος
Κατά την οικοαριστερά, οι αγορές άνθρακα δεν είναι παρά η τελευταία εκδήλωση της συνεχούς διαδικασίας εμπορευματοποίησης και καπιταλιστικής επέκτασης, με σταθερό στόχο τη δημιουργία νέων ευκαιριών για συσσώρευση, μέσω, και από, τη φύση. Με άλλα λόγια, πρόκειται για έναν ακόμα κόμβο στη μακριά αλυσίδας διαχείρισης των καπιταλιστικών κρίσεων και αναδιάρθρωσης του παγκόσμιου καπιταλισμού
Πως αιτιολογεί η οικοαριστερά τους ισχυρισμούς της ;
Δικαιώματα εκπομπής CO2: Παιχνίδι ισχύος
Α. Με τη διαπίστωση ότι οι αγορές άνθρακα δεν εισάγουν ένα νέο εμπράγματο περιβαλλοντικό εμπόρευμα, αφού, όπως στην περίπτωση της εξόρυξης π.χ., δεν υφίσταται φυσική οντότητα που θα μπορούσε να παίξει το ρόλο του εμπράγματου εμπορεύματος. Αντίθετα, στην περίπτωση του άνθρακα το αντικείμενο των συναλλαγών δεν είναι τα υλικά αγαθά π.χ. ο λιγνίτης, αλλά τα άυλα δικαιώματα εκπομπών άνθρακα από την καύση λιγνίτη
Διεθνείς κανόνες
Οι συναλλαγές επί των δικαιωμάτων ρυθμίζονται με βάση κανόνες από διεθνείς και κρατικούς θεσμούς υπό συνθήκες άνισης ανταλλαγής μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών. Προβλέπονται τέλη συναλλαγής, ενώ παρέχονται και νέες ευκαιρίες για πράσινη, υποτίθεται αυτή τη φορά, συσσώρευση
Β. Με την παρατήρηση ότι το εμπόριο άυλων δικαιωμάτων έχει σημαντικές επιπτώσεις για την πρόσβαση των λαϊκών στρωμάτων στις πηγές υλικών αγαθών όπως η γη, το νερό, τα ορυκτά και τα τρόφιμα
Παραγωγή βιο-καυσίμων και Αποδάσωση
Στην Ταϊλάνδη, για παράδειγμα, η επιβληθείσα από τα πάνω πολιτική υπέρμετρης παραγωγής βιοενέργειας από βιολογικές πρώτες ύλες (απορρίμματα, οικιστικά και βιομηχανικά απόβλητα, ξύλο, βιο-ενεργητικά φυτά κ.ά.) είχε τις ακόλουθες σοβαρές συνέπειες:
- Συγκέντρωση μικρών αγροτικών εκμεταλλεύσεων σε μεγαλύτερους συνεταιρισμούς προκειμένου να δημιουργηθούν μεγάλες παραγωγικές μονάδες που θα ικανοποιούν τις ανάγκες πρώτων υλών των νεοφυών μονάδων της βιο-οικονομίας. Δυστυχώς αντί κερδισμένοι, χαμένοι στην υπόθεση αυτή υπήρξαν οι μικροί αγρότες και γενικότερα οι αγροτικές κοινότητες
- Υπό καθεστώς ελεύθερης αγοράς η αγροτική μεταρρύθμιση συνοδεύτηκε και από χαλάρωση των κανόνων ώστε τα συντριπτικά περισσότερα οφέλη της σχεδόν ανεξέλεγκτης ανάπτυξης να τα προσπορίζονται οι οικονομικές και κοινωνικές ελίτ και πολύ λιγότερο τα λαϊκά στρώματα, το κοινωνικό περιθώριο και οι γυναίκες
BRICS: Πρακτικές μετάβασης σε καθεστώς χαμηλών εκπομπών CO2
Εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο:
- χωρίς να είναι εντελώς αμέτοχος δεν είναι κυρίως ο Βορράς που εκμεταλλεύεται την κλιματική κρίση ώστε να επιβάλει στον φτωχό Νότο πολιτικές αναδιάρθρωσης του πρωτογενή τομέα. Ο πρώτος ρόλος ανήκει στις ελίτ του Νότου και ιδίως στις χώρες των BRICS. Πρόκειται για ένα φαινόμενο τοπικού ιμπεριαλισμού ή υπό-ιμπεριαλισμού στην περιφέρεια της παγκόσμιας οικονομίας
Clean Development Mechanism
- Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων πρακτικών είναι ανάμεσα σε πολλά άλλα τα προγράμματα CDM (Clean Development Mechanism) για τον έλεγχο της κλιματικής αλλαγής. Με δεδομένα του 2012, το 70% του συνόλου των έργων CDM τρέχουν στη Βραζιλία, την Κίνα και την Ινδία. Η έγκριση και εκτέλεση των προγραμμάτων γίνεται από ανεξάρτητες υποτίθεται εθνικές αρχές τις περίφημες DNAs (Designated National Authorities) που καθορίζουν και τα επιτρεπτά όρια ρύπανσης
Εγκατάσταση απορρόφησης ατμοσφαιρικού CO2
- Πολλά από αυτά τα έργα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινότητες και τα οικοσυστήματα του Νότου. Επιπρόσθετα οι περισσότερες από αυτές τις χώρες πωλούν δικαιώματα ρύπανσης στις πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες με τα έσοδα να είναι και πάλι υπέρ των τοπικών ελιτ Και όλα αυτά εν ονόματι της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης
Ο κλειστός κύκλος της αέναης κεφαλαιακής συσσώρευσης
Στην πράξη ωστόσο, θα ισχυριστεί η οικοαριστερά, τα αναδυόμενα πολιτικο-οικονομικά εργαλεία αποτελούν μέρος ενός ιστορικού συνεχούς με στόχο την διαρκή κεφαλαιακή επέκταση. Ειδικότερα στις μέρες μας, οι αγορές άνθρακα επιδιώκουν την αναδιάρθρωση των σχέσεων κοινωνία-φύση μέσα από διαδικασίες ανισότητας εντός και μεταξύ των χωρών
Δημιουργικός καπιταλισμός
Όπως πάντοτε έτσι και μπροστά σε αυτή την κρίση ο καπιταλισμός στέκει δημιουργικά και επινοεί νέα αγαθά προς διαπραγμάτευση και νέες λύσεις στα προβλήματα Ωστόσο: μπροστά στην κλιματική κρίση:
Ανισότητες στο χώρο της υγείας
- Οι αγοραίες λύσεις επιδεινώνουν πρακτικά τις προϋπάρχουσες ανισότητες, και ενισχύουν περαιτέρω τις ευκαιρίες για συσσώρευση κεφαλαίου από τις ελίτ εις βάρος των λαϊκών στρωμάτων
Οι ελίτ και το πλήθος
- Οι επιχορηγήσεις διοχετεύονται προς καταστρεπτικές οικολογικές δραστηριότητες, όπως αλόγιστη κατασκευή φραγμάτων, εγκατάσταση ανεμογεννητριών κλπ, με μοναδικό στόχο την ιδιωτική κερδοφορία, χρήση χημικών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, καθώς και υπέρ-επενδύσεις σε μη αποτελεσματικους αυτοματισμούς
Eύπορες συνοικίες – Λαϊκές συνοικίες
- Ως αποτέλεσμα της άνισης ανάπτυξης και της εξωτερίκευσης των συνεπειών στην κοινωνία, οι αρνητικές οικολογικές επιπτώσεις των παραγωγικών δραστηριοτήτων διανέμονται στους τοπικούς πληθυσμούς άνισα (λαϊκές συνοικίες έναντι πλούσιων προαστίων, θέρετρα αναψυχής έναντι χώρων λαϊκής κατοικίας κ.ά).
Στην τελική ωστόσο, όλα αυτά καταλήγουν να αποδυναμώνουν υλικά πολιτικά, ιδεολογικά και ηθικά, την ίδια τη διαδικασία της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Οι αγορές του άνθρακα δεν προσκομίζουν κάτι πραγματικά νέο:
Στιγμές νεοαποικισμού
- Επί της ουσίας και ο καπιταλισμός του κλίματος επάγει άνισες μορφές παγκόσμιας ανάπτυξης και παράγει νέες νεοαποικιακές πρακτικές, συντριπτικά υπέρ των τοπικών ελίτ αλλά και των ισχυρών ελίτ στις βασικές βιομηχανικές οικονομίες του Παγκόσμιου Βορρά
Χάρη στην κρατική ασυδοσία, οι τοπικές ελίτ του παγκόσμιου Νότου (ιδίως των BRICS) διαθέτουν ισχυρό εξαγωγικό προφίλ αλλά ακριβώς γι’ αυτό το λόγο εξαρτώνται από τις ισχυρές ελίτ του εισαγωγικού Βορρά. Προδήλως, ένας τέτοιος τρόπος ενσωμάτωσης στην παγκόσμια οικονομία καθιστά τις πράσινες μεταρρυθμίσεις του Νότου ελάχιστα βιώσιμες
Φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα
Τα μέτρα απορρύθμισης δεν είναι προνόμιο των χωρών του Νότου, ανάλογες πολιτικές εισάγουν και χώρες του Βορρά όπως το κάνει η Ελληνική αφορμή τους Φορείς Προστατευόμενων Περιοχών, τους δασικούς χάρτες, τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες για τις περιοχές Natura, τον Τιτάνα και την καύση απορριμμάτων, την ανακύκλωση, το σπρώξιμο της ‘Ελληνικός Χρυσός’ και πολλές άλλες
Οικονομικός ορθολογισμός
Το τελικό συμπέρασμα της οικοαριστεράς είναι ότι, παρά τους ισχυρισμούς περί αλλαγής παραδείγματος με στόχο έναν πιο πράσινο και πιο δίκαιο καπιταλισμό, οι πρακτικές της αειφόρου ανάπτυξης βασίζονται τελικά σε έναν οικονομικό, παρά έναν οικολογικό ορθολογισμό.
Περιφερειακές ελιτ: Ο πρόεδρος Aliev στο παγκόσμιο οικονομικό φόρουμ
Στην πραγματικότητα, οι αγορές άνθρακα, αντί να μετασχηματίζουν τον καπιταλισμό, αναπαράγουν και εμβαθύνουν τις άνισες σχέσεις εντός αλλά και μεταξύ Βορρά και Νότου προς όφελος των ελίτ τόσο του Βορρά όσο και του Νότου