Είναι η προστασία του περιβάλλοντος σέξυ ; (το πρόβλημα)

Sian Sullivan

Σε ένα παλιότερο κείμενό της του 2011, και κάτω από έναν προκλητικό τίτλο η Sian Sullivan, (Birkbeck College, University of London, τώρα στο Bath Spa University) διαπιστώνει ότι στη σύγχρονη παγκόσμια φιλολογία για την προστασία του περιβάλλοντος , η ‘άγρια φύση’ και η διατήρηση του περιβάλλοντος απεικονίζονται και θεωρούνται συναρπαστικά, εξωτικά, ερωτικά, και σέξι. Ταυτόχρονα, αν δεν απουσιάζουν από τη συζήτηση, οι ντόπιοι κάτοικοι τείνουν να παρουσιάζονται, ως διαφορετικοί, πρωτόγονοι, προβληματικοί, φτωχοί. Γενικότερα η συζήτηση σπάνια γίνεται με τους όρους των ντόπιων, τις αναφορές, τις εμπειρίες και τις αξίες τους.

Περιβαλλοντική διατήρηση και ανθρώπινα δικαιώματα

Τελευταία, η απουσία της κοινωνικής, πολιτιστικής, οικονομικής και επιστημολογική τοπικότητας από τις συζητήσεις σχετικά με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας αποτελεί αντικείμενο έντονης κριτικής. Στην πράξη τίθενται επί τάπητος ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έναντι της αστυνόμευσης αυτών των περιοχών για χάρη της περιβαλλοντικής διαχείρισης. Γίνεται λόγος για τις διαφορές ανάμεσα στην κοινωνική, την οικονομική και την οικολογική ορθότητα και τις αντίστοιχες επιλογές, και συνακόλουθα για τα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν. Συζητούνται ακόμα ζητήματα αποσιώπησης των διαφωνιών, καταστρατήγησης των συμβιβασμών πάνω στους οποίους οικοδομήθηκε η δημιουργία των πάρκων, καθώς και οι κοινωνικές ανισότητες  που σχετίζονται με τις νεοφιλελεύθερες προσεγγίσεις στη διατήρηση.

Ο Ρομπέν των δασών και το βασιλικό ελάφι

Τα φαινόμενα αγνόησης της τοπικότητας κατά τη δημιουργία και τη διατήρηση τοπίων «άγριας ζωής» είτε για χρήση των ελίτ (π.χ. κυνηγότοποι) ή την άντληση πόρων (π.χ.φράγματα) δεν είναι καινούργια. Συνήθως αναδύονται σε κοινωνίες όπου συνυπάρχουν ακραίες καταστάσεις  προνομίων και φτώχειας. Ο Μαρξ, για παράδειγμα, σημειώνει την καταστροφή 36 χωριών το 1079 από τον Γουίλιαμ τον Κατακτητή της Νορμανδίας, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας βασιλικός κυνηγότοπος στη νότια Αγγλία. Γνωστός επίσης είναι και ο μύθος του Ρομπέν των Δασών που προμήθευε λιμοκτονούντες με απαγορευμένο κυνήγι των βασιλικών ελαφιών στο δάσος του Σέργουντ.

Το εθνικό πάρκο Masaola (Μαδαγασκάρη)

Η συστηματική εκκένωση σύγχρονων τοπίων για χάρη της περιβαλλοντικής διαχείρισης συνδέεται ή καλύτερα εκμεταλλεύεται το ουτοπικό ιδανικό των απαρχών του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού που ήρθε να αποξενώσει τον άνθρωπο από τη μη ανθρώπινη, την ξεχωριστή, την ανέγγιχτη, ιερή φύση (pristine nature) και το οποίο παράγει σημαντικούς κοινωνικοοικονομικούς μετασχηματισμούς, ενώ συχνά επάγει και αρνητικές επιπτώσεις επί της βιοποικιλότητας. Ένα σύγχρονο παράδειγμα των σχετικών επιπτώσεων παρέχει το Εθνικό Πάρκο Masaola στη βορειοανατολική Μαδαγασκάρη έκτασης περίπου 2.300 τετραγωνικών χιλιομέτρων και η οποία χαρακτηρίζεται στο σύνολό της ως περιοχή απόλυτης προστασίας ανοιχτής μόνο για το προσωπικό του πάρκου, για τους επισκέπτες υπό καθοδήγηση και τους ερευνητές, όχι όμως και για τον τοπικό πληθυσμό. Η ίδρυση του πάρκου είχε ως αποτέλεσμα τον ξεριζωμό των εγκατεστημένων νοικοκυριών χωρίς αποζημίωση.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν περιπτώσεις τοπίων πλούσιας βλάστησης όπου εκτός από τη διατήρησης της βιοποικιλότητας θεωρείται ότι λειτουργούν και ως χώροι αναψυχής αλλά και αποθήκευσης ατμοσφαιρικού άνθρακα και επομένως διαθέτουν με υψηλή ανταλλακτικά αξία στο σύγχρονο χρηματιστήριο των δικαιωμάτων άνθρακα, ή ακόμα και άλλων ‘οικοσυστημικών υπηρεσιών’ όπως συνηθίζονται να αποκαλούνται στη χυδαία νεοφιλελεύθερη διάλεκτο.

Εθνικό πάρκο Mount Elgon (Ουγκάντα)

Η περίπτωση του Εθνικού Πάρκου Mount Elgon στην Ουγκάντα δείχνει προς ένα ζοφερό μέλλον. Αρχικά εκδιώχθηκαν από την περιοχή 6.000 άτομα. Στη συνέχεια η Αρχή Άγριας Ζωής της Ουγκάντα (UWA) συνεργάστηκε με το Ίδρυμα Απορρόφησης Εκπομπών Διοξειδίου του Άνθρακα (FACE), που ίδρυσε η Ολλανδική Επιτροπή Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας με στόχο τη συντήρηση και ενίσχυση των δασών που θα συμβάλουν στην απορρόφηση του ατμοσφαιρικού CO2. Με τον τρόπο αυτό οι δύο εταιρίες βελτίωσαν τη διαπραγματευτική τους ισχύ στην αγορά διοξειδίου του άνθρακα, ενώ απέκτησαν και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο χώρο των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Το FACE χρηματοδότησε τη φύτευση 25.000 εκταρίων δέντρων μέσα στο Εθνικό Πάρκο και απέκτησε τα αντίστοιχα εμπορικά δικαιώματα στην αγορά διοξειδίου του άνθρακα, τα οποία στη συνέχεια μεταπώλησε σε εταιρίες και ιδιώτες. Στη βάση της εμπορικής αξίας του πάρκου, το FACE δικαιολογούσε τις συνεχιζόμενες εξώσεις ντόπιων, τη βίαιη αστυνόμευση της περιοχής και όλα αυτά παρόλο που δεν είχε εκπληρώσει υποσχέσεις για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης για τους ντόπιους, εκτός από ελάχιστες στα προγράμματα ‘οικοτουρισμού υψηλού επιπέδου’ με πρόσβαση αποκλειστικά από τις παγκόσμιες ελίτ.

Μια αστεία (?) υπόθεση δικαιωμάτων άνθρακα

Εντέλει, οι αγοροπωλησίες δικαιωμάτων άνθρακα από το Εθνικό Πάρκο Mount Elgon εικονογραφούν μια σουρεαλιστική κατάσταση μετατροπής της διατήρηση της φύσης στην Ουγκάντα σε ‘οικοσυστημική υπηρεσία‘  με στόχο την αντιστάθμιση των αυξημένων εκπομπών από τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στις Κάτω Χώρες. Να σημειώσουμε ότι τον άνθρακα τον εισήγαγαν από επιφανειακές εξορύξεις στις βουνοκορφές των Απαλάχιων των ΗΠΑ. Η ειρωνεία εδώ είναι ότι το αντισταθμιστικό εμπόριο άνθρακα νομιμοποιεί και διατηρεί τις υψηλές ενεργειακές και άλλες καταναλωτικές πρακτικές των πλούσιων κατοίκων του κόσμου, ενώ εκτοπίζει τοπικούς πόρους με ελάχιστη συμβολή στην επιβάρυνση της ατμόσφαιρας στις φτωχές αφρικανικές χώρες και την ίδια στιγμή στις ΗΠΑ δαπανά σπάταλα το περιβάλλον.

Οικοτουρισμός στο Mount Elgon

Εντέλει, η περίπτωση Mount Elgon συνιστά πρακτική παραγωγής μη ανθρώπινης φύσης που προορίζεται για απόλαυση από συγκεκριμένες ελίτ και κυρίως για κατανάλωση στο πλαίσιο της νεοφυούς αγοράς εμπορεύσιμων αντισταθμιστικών δικαιωμάτων.

Οικοτουριστικές περιπέτειες στο Mount Elgon

Απέναντι στην καταφανή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ντόπιων πληθυσμών το IUCN, σε συνεργασία με άλλους διεθνείς μη κυβερνητικούς οργανισμούς διατήρησης (ΜΚΟ) δημιούργηση την Πρωτοβουλία Διατήρησης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (CIHR) με πενιχρά για την ώρα αποτελέσματα σε έναν παγκοσμιοποιημένο σύγχρονο κόσμο που κυριαρχείται από τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις. Συνήθως τα ελεγχόμενα μέσα μαζικής ενημέρωσης στρατολογούν διασημότητες (celebrities !) και κατασκευάζουν ειδυλλιακές αναπαραστάσεις τέτοιες που νομιμοποιούν διαδικασίες μετατροπής της φύσης σε προϊόντα μαζικής παραγωγής, όπου αυτό που είναι δημοφιλές είναι και καλό και χρήσιμο και επιθυμητό και προπάντων αισθησιακό.

 

Mount Elgon Hotel and Spa