Θαλάσσιο μέτωπο
Η συζήτηση για το θαλάσσιο ή παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης είναι μια παλαιά υπόθεση, που ξεκινά πριν από το 1970 (Χωροτακτική Μελέτη Θεσσαλονίκης, Ι. Τριανταφυλλίδη, 1967), με διάφορους ενδιάμεσους σταθμούς «αναζωπύρωσης» του θέματος, με πιο σημαντικό ίσως αυτόν της δεκαετίας του 2010 (Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα, και μετά). Τότε είχε γενικευθεί η συζήτηση για το νέο ρυθμιστικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης και την πρόταση «Θεσσαλονίκη 2012». Τα κατοπινά μνημονιακά χρόνια «εξαφάνισαν» σχεδόν τη συζήτηση γύρω από το θέμα, το οποίο «εμφανίζεται» ξανά μετά το καλοκαίρι του 2017 όταν ανακοινώνεται από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) ότι επιλέγεται ως «πολεοδομικό εργαλείο» το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο (ΕΧΣ) για την υλοποίηση του ενιαίου παραλιακού μετώπου, από το Καλοχώρι έως το Αγγελοχώρι.
Ανθρωπογενείς πιέσεις στο Θερμαϊκό
Αν και υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις για το «εργαλείο» που έχει επιλεγεί, αν είναι το κατάλληλο για μια τέτοιου είδους μεγάλη παρέμβαση και μάλιστα με απουσία αναθεωρημένου Ρυθμιστικού Σχεδίου και με απουσία Περιφερειακού Χωρικού Σχεδιασμού, η «αναζωπύρωση» της υπόθεσης του ενιαίου παραλιακού μετώπου, φάνηκε ότι μπορούσε να δρομολογήσει διεργασίες, που αυτή τη φορά να έχουν σαφή και υλοποιήσιμα αποτελέσματα, με στόχο την ανάσχεση της αποσπασματικής σχεδίασης και διαχείρισης του παραλιακού μετώπου. Είναι πράγματι έτσι; Τι έχει γίνει από τότε;
Προς ένα Ειδικό Χωρικό Σχέδιο
Τον Οκτώβριο 2019 ανακοινώθηκε από την ΠΚΜ η ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ) για το Παραλιακό Μέτωπο της Θεσσαλονίκης και η σχετική τεχνική έκθεση παρουσιάστηκε σε σύσκεψη του Περιφερειάρχη με τους Δημάρχους και εκπροσώπους των επτά Δήμων, που το χερσαίο τους όριο είναι η ακτογραμμή στον Θερμαϊκό Κόλπο. Στη σύσκεψη ανακοινώθηκε η εντός ενός μήνα ολοκλήρωση της διαβούλευσης με τους Δήμους, για να ακολουθήσει η δεύτερη φάση (με ολοκλήρωση εντός του 2020), ώστε να υποβληθεί το ΕΧΣ για έγκριση από τα συναρμόδια Υπουργεία και να εκδοθεί το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα. Οι Δήμοι ανταποκρίθηκαν και απέστειλαν τις δικές τους παρατηρήσεις/απόψεις.
Παράλληλα έγινε γνωστό ότι δεν θα ακολουθηθεί η διαδικασία της προέγκρισης του ΕΧΣ, μια διαδικασία που όμως ενσωματώνει την ασφάλεια δικαίου ως προς τα κρίσιμα στοιχεία και τη συνέχεια της σχεδιαζόμενης παρέμβασης και ταυτόχρονα επιτρέπει την καλύτερη ενημέρωση των πολιτών και των ενδιαφερόμενων φορέων και βρίσκεται πιο κοντά στις αρχές ενός περισσότερου δημοκρατικού σχεδιασμού για θέματα του δημόσιου χώρου.
Τον Μάιο 2020, πληροφορηθήκαμε ότι κατατέθηκε προς έγκριση στην ΠΚΜ η μελέτη του ΕΧΣ και θα διαβιβαζόταν μετά στο Τμήμα Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Θεσσαλονίκης της Διεύθυνσης Σχεδιασμού Μητροπολιτικών, Αστικών και Περιαστικών Περιοχών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και στη συνέχεια στη Δ/νση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του ΥΠΕΝ. Μετά, θα ακολουθούσε η διαβούλευση επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), ώστε να καταθέσουν τις απόψεις τους οι γνωμοδοτούσες Αρχές και οι πολίτες.
Πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι παρουσιάζεται μια σημαντική καθυστέρηση στη διαδικασία, αφού το ΕΧΣ βρίσκεται ακόμη στο τμήμα Μητροπολιτικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΝ. Καθυστέρηση που αποδίδεται αφενός στην υποστελέχωση των υπηρεσιών και αφετέρου σε αργές διαδικασίες λόγω του κορονοϊού.
Επέκταση παλιάς παραλίας ?
Παράλληλα με την παραπάνω διαδικασία για το ΕΧΣ του παραλιακού μετώπου, από το Δήμο Θεσσαλονίκης αναγγέλθηκε (Νοέμβριος 2019), ότι θα προχωρήσει σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την επέκταση της παλαιάς παραλίας (από Πλατεία Ελευθερίας έως Λευκό Πύργο), παρέμβαση που έχει συμπεριληφθεί και στο ΕΧΣ. Αλλά και αυτή η διαδικασία καθυστερεί, αφού πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια, γραφειοκρατίας και άλλα. Και μάλιστα, για επιτάχυνση (!), ο Δήμος θα προχωρήσει το έργο αλλά χωρίς τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό!
Το παλατάκι
Παναγία» Μονάδα του ΕΣΥ ή Ξενοδοχείο
Σε άρθρο του Δημάρχου Καλαμαριάς (Μακεδονία, 25/12/2020) μαθαίνουμε ότι το υπό εκπόνηση ΕΧΣ του παραλιακού μετώπου, θα επιτρέπει μεταξύ άλλων να λειτουργήσει το πρώην «Παναγία» ως ξενοδοχείο και το Παλατάκι ως χώρος πολιτισμού! Και αν για το Παλατάκι και τον περιβάλλοντα χώρο του γίνεται αναφορά στην Τεχνική Έκθεση του ΕΧΣ που είχε δημοσιοποιηθεί (Οκτώβριος 2019), για το πρώην νοσοκομείο «Παναγία» δεν υπήρχε κάτι σχετικό. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του COVID-19 και την ενίσχυση του ΕΣΥ, έχει, από την περίοδο του 1ου lockdown, προβληθεί το αίτημα για την επαναλειτουργία του «Παναγία» και την ένταξη του στο ΕΣΥ. Προφανώς η δημοτική αρχή της Καλαμαριάς δεν ενστερνίζεται το αίτημα αυτό και προτιμά την μετατροπή του «Παναγία» σε ξενοδοχείο!
Ο ταυτοτικός άξονας της πόλης
Σήμερα λοιπόν, 2 χρόνια μετά την τελευταία «αναζωπύρωση», το ενιαίο παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης, φαίνεται να παραμένει θέμα μιας «διαβούλευσης» στα πλαίσια των διοικήσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και πάλι χωρίς να είναι γνωστό ποιες από τις προτάσεις που έκαναν οι Δήμοι υιοθετήθηκαν από την ΠΚΜ ή για ποιο λόγο δεν έγιναν δεκτές. Και χωρίς επίσης να είναι γνωστό ποιος θα είναι ο φορέας που θα υλοποιήσει το σχεδιαζόμενο ΕΧΣ. Ταυτόχρονα όμως, το όλο θέμα του ΕΧΣ του παραλιακού μετώπου, που θα επηρεάσει την αστική ταυτότητα της πόλης, παραμένει μακριά από την ενημέρωση των πολιτών, των χρηστών του δημόσιου χώρου και η αναγκαία κοινωνική διαβούλευση με την κοινωνία, την επιστημονική κοινότητα και τους εμπλεκόμενους φορείς αναβάλλεται για άγνωστη μελλοντική περίοδο.
Φαίνεται να επιλέγεται και πάλι, κάτι στο οποίο μας έχουν συνηθίσει οι διοικήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, ο «από τα πάνω» σχεδιασμός, που στις περισσότερες φορές αποτελεί εχέγγυο εντάσεων, καθυστερήσεων αλλά και αποτυχιών.
Δυστυχώς παραβλέπεται ότι ο παράκτιος χώρος (με το χερσαίο και το θαλάσσιο τμήμα του) αποτελεί και ένα ευαίσθητο οικοσύστημα και το θαλάσσιο αστικό μέτωπο, ως ζώνη/υποσύνολο αυτού του οικοσυστήματος, επιβάλει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό που ακολουθεί τις αρχές της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης και απαιτεί δράσεις και διαδικασίες που διευκολύνουν μια ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών, αν πράγματι έχει στόχο να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης, στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών και στην αναβάθμιση του παραλιακού μετώπου.
Αύγουστο του 1917, η μεγάλη πυρκαγιά απαρχή της νέας αστικής ταυτότητας