Green New Deal. Ορίζοντας διαλόγου στο αντι-νεοφιλελεύθερο μέτωπο

Επεξεργασμένες σημειώσεις από συνέντευξη του John Bellamy-Foster (JBF) στον Vaios Triantafyllou που δημοσιεύτηκε πέρσι τέτοια εποχή στο New Left Review

Η οικολογική κρίση και η νεοφιλελεύθερη αφήγηση

Σύμφωνα με τη φιλελεύθερη αφήγηση, τα οικονομικά κίνητρα και οι κατάλληλες ρυθμίσεις, καθώς και η αναμενόμενη έκρηξη καθαρών τεχνολογιών αποτελούν τη λύση στην περιβαλλοντική κρίση. Η απάντηση της οικο-αριστεράς δια του John Bellamy-Foster είναι κάθετη. Με δεδομένο ότι οι εταιρείες ενέργειας κατέχουν τρισεκατομμύρια δολάρια σε ενεργειακά ορυκτά καύσιμα και άρα έχουν συμφέρον υπέρ του καπιταλισμού,  η πιθανότητα να λειτουργήσουν τα περίφημα νεοφιλελεύθερα οικονομικά κίνητρα ως στρατηγική επιλογή υπέρ της υπέρβασης της κρίσης είναι μηδενική . Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος δεν έχουν τύχη ούτε και οι ανάλογες ρυθμίσεις, δεδομένου ότι η αλλαγή του παρόντος πολιτικού-οικονομικού-ενεργειακού καθεστώτος θα απαιτούσε αλλαγές στην ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, ενώ και η καθήλωση των ορυκτών καυσίμων στο έδαφος θα προκαλούσε παγκόσμια καταστροφή χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων τρέχουσας αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων .

Μεταβολικό χάσμα

Και ακόμη, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας του ανταγωνισμού για χάρη του κέρδους, εκτός από κονωνικο-οικονομικές σχέσεις εμπλέκονται και ισχυρές σχέσεις λεηλασίας της φύσης. Πρόκειται για τις κοινωνικο-μεταβολικές διεργασίες που δημιουργούν το χάσμα άνθρωπος φύση (metabolic rift) και παράγουν την τρέχουσα οικολογική έκτακτη ανάγκη. Όμως ο χρόνος αποτελεσματικής ανταπόκρισης στην κρίση στενεύει απελπιστικά. Η επιλογή οφείλει να είναι υπέρ μιας κοινωνίας που βάζει τους ανθρώπους και τη φύση πριν και πάνω από τα κέρδη. Η πάλη γι’ αυτόν το στόχο εντάσσεται στο κίνημα προς τον σοσιαλισμό και θα είναι καθημερινή με μακροπρόθεσμο επιδίωξη την ανατροπή των υφιστάμενων  καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Τεχνολογία καθήλωσης CO2

Όσον αφορά τη δυνατότητα του ανταγωνισμού να δημιουργήσει αποτελεσματικότερες και χαμηλού κόστους τεχνολογικές καινοτομίες για την υπέρβαση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, η απάντηση του JBF ήταν και πάλι αρνητική. Υποστήριξε ότι ανεξάρτητα από το γεγονός ότι πράγματι απαιτούνται τεχνολογικές καινοτομίες, – αν και διαφορετικής στόχευσης από αυτές που προωθεί η αγορά -, το πρόβλημα της  καθήλωσης κατά 100% του άνθρακα και οι μηδενικές καθαρές εκπομπές CO2 έως το 2050 δεν είναι τεχνικό αλλά πολιτικό πρόβλημα.  Αυτό διδάσκει η σταθερή αύξηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας για εκατοντάδες χρόνια, ενώ ταυτόγχρονα οι ανθρωπογενείς επιπτώσεις στον πλανήτη συνεχίζουν να αυξάνονται.

Αέναη οικονομική ανάπτυξη ?

Άλλωστε είναι γνωστό ότι η αύξηση της αποτελεσματικότητας μια διαδικασίας ενισχύει την κατανάλωση, αφού ο καπιταλισμός αποσκοπεί στη συνεχή οικονομική ανάπτυξη και συσσώρευση, με τα κέρδη απόδοσης να χρησιμοποιούνται για επέκταση και όχι για μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και φυσικών πόρων. Κοντολογίς, ο καπιταλιστικός σχεδιασμός δεν προβλέπει εφικτού κόστους τεχνολογίες για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης.

Πυλώνες οικολογικού ορθολογισμού

Προφανώς, η μαζική προσφυγή στην τεχνολογία ηλιακής και αιολικής ενέργειας είναι αναγκαίες όχι όμως και αρκετές από μόνες τους. Απαιτείται ριζική αλλαγή στην παραγωγική διαδικασία, την κατανάλωση και την παραγωγή αποβλήτων, αλλά αυτό έχει να κάνει με προσωπικές και κοινωνικές επιλογές, με εξουσίες και κοινωνικές σχέσεις. Βασικοί πυλώνες μιας σοσιαλιστικής περιβαλλοντικής πολιτικής περιλαμβάνουν την κάλυψη των βασικών αναγκών του πληθυσμού, τη μείωση των αποβλήτων, την οργάνωση της τεχνολογίας γύρω από αξίες χρήσης, ένα νέο και συμβατό τεχνολογικό τοπίο, δημοκρατικό σχεδιασμό σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και παγκόσμιο  επίπεδο. Αυτό απαιτεί την ορθολογική οργάνωση της κοινωνία κόντρα στα υφιστάμενα κοινωνικά και ταξικά εμπόδια. Για την αντιμετώπιση των πάσης φύσεως και έκτασης παγκόσμιων προβλημάτων, από τα οικοσυστήματα ως το κλίμα, από τις τοπικές οικονομίες έως την παγκόσμια, χρειάζεται κάποιο είδος συγκεντρωτικού σχεδιασμού. Ωστόσο αυτός οφείλει να διαθέτει τέτοια δυναμική ώστε να υπακούει σε τοπικά και περιφερειακά σχέδια, καθώς και σε δημοκρατικά συστήματα ελέγχου. Προς τούτο απαιτείται σκέψη και  δράση στη βάση της συλλογικότητας ώστε να περιορίζεται η δυνατότητα  ανάδυσης αντιφάσεων ανάμεσα, από τη μια πλευρά στον κεντρικό σχεδιασμού και την ποσοτικοποίηση των αναγκών όλων των ανθρώπων και των διαθέσιμων πόρων  και από την άλλη στη  δημοκρατική λήψης αποφάσεων και τον σεβασμό της τοπικότητας.

Green New Deal and Alexandria Ocasio-Cortez

Από αυτή την άποψη ορισμένες πτυχές της πρότασης της Alexandria Ocasio-Cortez (AOC) σχετικά με την Πράσινη Νέα Συμφωνία, όπως είναι για παράδειγμα το αίτημα για μαζική κινητοποίηση, εκφράζουν θετική διάθεση και ανοίγουν έναν ορίζοντα διαλόγου στο αντι-νεοφιλελεύθερο μέτωπο. Η Alexandria επικεντρώνει ιδιαίτερα στην δυνατότητα για καινοτόμες μορφές χρηματοδότησης, όπως η δημιουργία ενός δικτύου δημόσιων τραπεζών για την απευθείας χρηματοδότησή των δράσεων της συμφωνίας (ηλιακής και αιολικής ενέργειας κατά κύριο λόγο) χάρη στην αυξημένη φορολόγηση του πλούτου. Ωστόσο, σε συμφωνία με πολλούς άλλους υποστηρικτές της οικο-αριστερής προοπτικής, ο JBF εκφράζει  αμφιβολίες για τη λειτουργικότητα αυτής της πρότασης στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα, εκτός και αν πετύχει να κινητοποιήσει μια ευρεία κοινωνική βάση και λάβει τον χαρακτήρα μιας οικολογικής επανάστασης. Καταλήγει, ότι ακόμα και στη ριζοσπαστική της εκδοχή η Πράσινη Νέα Συμφωνία είναι, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο ένα έναυσμα για μια ευρύτερη συζήτηση περί την οικολογική αλλαγή, ικανή ωστόσο να  κινητοποιεί την κοινωνία προς την κατεύθυνση του οικολογικού μετασχηματισμού.