Ο COVID-19 και η κατάρρευση των εναλλακτικών δεξιών ιδεολογημάτων (Alt-right)

Με την κορύφωση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης αναδύθηκε και προς στιγμή γνώρισε μεγάλη διάδοση ένα σύμφυρμα παλαιοσυντηριτικών ιδεολογημάτων που φέρεται ως εναλλακτική δεξιά (Alt-right). Κύριο γνώρισμα της Alt-right ο τρόμος απέναντι στο άλλο, το αλλότριο, τον ξένο, τον ομοφυλόφιλο, τον Εβραίο και πάει λέγοντας.

Θεωρίες συνομωσίας

Σε ένα άρθρο του το Μάιο 2020 στην ιστοσελίδα Open Democracy ο Matthias Wasser απάντησε σε προηγούμενο άρθρο της Μιράντας Χρίστου στην ίδια ιστοσελίδα σχετικά με τον κορονοϊό και την παραπληροφόρηση που διασπείρει η εναλλακτική δεξιά. Σε εκείνο το άρθρο της η Χρίστου υποστήριξε ότι η πρακτική της εναλλακτικήςδεξιάς   χαρακτηρίζεται από μια συνομωσολογική διάθεση και επιδίδεται συστηματικά στη διάδοση ψευδών ειδήσεων, την παραχάραξη του επιστημονικού τεκμήριου, και την ανενδοίαστη  υπονόμευση της αξιοπιστίας των αντίθετων απόψεων.

Παγκόσμια διάδοση των Alt–right ιδεολογημάτων

Από την πλευρά του ο Wasser υποστήριξε ότι παρόμοια στοιχεία και συμπεριφορές υιοθετούν και μεγάλα τμήματα της παγκόσμιας δεξιάς με ιδιαίτερη απήχηση να βρίσκoουν σε εκδοχές της αμερικάνικης  Ρεπουμπλικανικής δεξιάς, καθώς και της φιλελεύθερης μερίδας του Δημοκρατικού κόμματος. Κατέληξε ο Wasser ότι αυτές οι αυθαίρετες και απλοϊκές εκδοχές λαϊκών πεποιθήσεων αποκτούν  μια τυπική μορφή και αγκαλιάζουν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Προτείνει μια παράτολμη αλλά ενδιαφέρουσα ερμηνεία που θέλει την εναλλακτική-δεξιά να προσλαμβάνει τις ιδέες των άλλων ως ‘μολύνσεις στο εθνικό σώμα’.

Συνωμοσίες και Covid19

Οι ακρο-δεξιές αντιλήψεις φαίνονται να  ευνοούνται από την τεράστια αβεβαιότητα που στις μέρες μας χαρακτηρίζει το σώμα μιας επιστήμης σε φάση ριζικών μετασχηματισμών και αλματώδους ανάπτυξης σε όλα τα πεδία. Για παράδειγμα, λιγότερο ή περισσότερο, καλώς ή κακώς, σωστά ή λαθεμένα αμφισβητούνται ή έστω βρίσκονται υπό διαρκή συζήτηση ζητήματα επιστημονικά που την ίδια στιγμή συνιστούν και  θεμελιώδη μεγέθη της καθημερινότητας. Ανάμεσα τους οι αιτίες που προκαλούν  τα κλιματικά φαινόμενα και ο ρόλος των εκπομπών CO2, η προέλευση του κορονοϊού και τα αίτια της πανδημίας κ.ά. Και ενώ η αβεβαιότητα στο χώρο της επιστήμης αποτελεί στοιχείο ανάπτυξης, στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο λειτουργεί αποσταθεροποιητικά. Ο λόγος γι’ αυτό είναι η λαθεμένη λαϊκή αντίληψη ότι η επιστήμη παράγει απόλυτες αλήθειες και όχι ερμηνείες που βρίσκονται υπό συνεχή επερώτηση.

Plandemic

Με επίγνωση του γεγονότος ότι η πανδημία αυξάνει την ευαισθητοποίηση του κοινού υπέρ του εξτρεμιστικού λόγου, το κίνημα Alt-right επεδίωξε συστηματικά να εκμεταλλευτεί την πανδημία. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα ακροδεξιάς  συνωμοσιολογίας με στόχο την έξαψη των φόβων για την υγεία αναφέρεται το βίντεο ‘plandemic’ με συνέντευξη του κατά τα άλλα θεωρούμενου ως αξιόπιστου επιστήμονα Judy Mikovits. Αυτός ισχυρίστηκε ψευδώς ότι οι αρχές ανακοίνωναν υπερβολικούς αριθμούς θανάτων Covid προκειμένου να καταστήσουν απαραίτητη την εφαρμογή συγκεκριμένου προγράμματος εμβολιασμού μεγάλης κλίμακας. Το εμβολιαστικό αυτό πρόγραμμα υποτίθεται ότι προωθήθηκε για χάρη του κέρδους από μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες και τον Bill Gates, με αντίτιμο, ωστόσο, τον θάνατο εκατομμυρίων.

Το συμπέρασμα είναι ότι η κρίση μπορεί να ευνοήσει την πλατιά διάδοση σκόρπιων στοιχείων της έτσι και αλλιώς μη συνεκτικής ιδεολογίας Alt-right. Το χειρότερο είναι ότι η αποκάθαρση από αυτές τις ιδέες μπορεί να αποδειχθεί αν όχι περισσότερο, τουλάχιστον το ίδιο δύσκολη, όσο και  η αντιμετώπιση του ίδιου του ιού.

Παγκόσμια πολιτική αστάθεια

Ο αντίκτυπος όλων των παραπάνω στην παγκόσμια πολιτική πράξη υπήρξε καταλυτικός. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες στον κόσμο κυριάρχησαν φαινόμενα οικονομικής και κοινωνικής αστάθειας, συγκρούσεις και κρίσεις που συγκλόνισαν πολλές χώρες, καθώς και η έναρξη ραγδαίων διαδικασιών πολιτικού και πολιτιστικού μετασχηματισμού υποστηρίζει ο Daniil Grigoryev. Ανάμεσα στις αιτίες αστάθειας, σημαντικότερες θεωρεί την αβέβαιη οικονομική ανάπτυξη στις ΗΠΑ, την κρίση στη νότια Ευρώπη, τους πτωτικούς ρυθμούς ανάπτυξης στις χώρες της περιφέρειας, καθώς και την πετρελαϊκή κρίση.

Οι alt-right στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο

Όλα αυτά τα στοιχεία – και άλλα ακόμα – έσπρωξαν το πολιτικό εκκρεμές προς την πλευρά της λαϊκιστικής δεξιάς και ανέδειξαν πρωταγωνιστές τους Μπόρις Τζόνσον, Μαρίν Λε Πεν, Ζαϊρ Μπολσονάρο, Όρμπαν, καθώς και τμήματα και της καθ’ υμάς δεξιάς,  κυρίως όμως τον Ντόναλντ Τραμπ . Τούτοι οι δεξιοί πάντως δεν έμοιαζαν με τους παλιότερους. Ενστερνίζονταν πολλά στοιχεία του ιδεολογικού εξοπλισμού alt-right  και απογείωσαν τη φιλολογία της συνωμοσιολογίας. Τα μοτίβα γνωστά, εκείνα μιας εναλλακτικής δεξιάς ατζέντας ενάντια στα δικαιώματα. Η εκφορά του λόγου επίσης γνωστή, άπειρες ερμηνείες και εκδοχές, μυστικιστικός λόγος γύρω από πανίσχυρες ιδιωτικές ελίτ, τεχνοφοβία με επίδικα την ψηφιακή υπερσυγκέντρωση, την εμφύτευση μικροτσίπ, την ακτινοβολία 5G, τον εμβολιαστικό κίνδυνο.

QAnon θεωρία συνωμοσίας  εναντίον του Τράμπ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο ντερμινισμός του συνωμοσιολογικού λόγου όπου όλα είναι προκαθορισμένα, υπολογισμένα ως την τελευταία λεπτομέρεια και κουρδισμένα με ακρίβεια δευτερολέπτου. Το απρόβλεπτο, η τύχη, η σύμπτωση, το ανεξέλεγκτο έχουν αμελητέα σημασία. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ελκυστική απάντηση του κοινού νου στα τρομακτικά, τα απρόβλεπτα και τα επικίνδυνα γεγονότα.

Είναι γεγονός ότι η πανδημία προκάλεσε δειλές απόπειρες αναθεώρησης άλλοτε απαράβατων κανόνων στα δημοσιονομικά, τη δημόσια υγεία κ.ά. Βαθύτερες ωστόσο ήταν οι αλλαγές που εξαπέλυσε στη συλλογική συνείδηση εν μέσω απαισιόδοξων προβλέψεων που τις ενίσχυαν συχνά και απροσδόκητα αρνητικά συμβάντα στο χώρο της υγείας, των επιχειρήσεων και της καθημερινότητας.

Alt-right διαμαρτυρίες υπέρ του Τράμπ

Στο τέλος της ημέρας φαίνεται ωσάν η κρίση του κοροναϊού να διαβρώνει τον εντέλει ασταθή και ανερμάτιστο ιδεολογικό πολτό του του alt-right κινήματος. Τέτοια φαινόμενα καταγράφονται στη Βραζιλία, η εκδοχή Farage στη Βρετανία μοιάζει να υποχωρεί, ενώ, γενικότερα, το εκκρεμές δείχνει να αναστρέφει κατεύθυνση. Η συντριπτική εκλογική ήττα του Τραμπ και η ομόθυμη αποδοκιμασία της μετεκλογικής συμπεριφοράς  του ίδιου και των οπαδών σε συνθήκες έξαρσης του COVID-19 έκαναν εμφανή τον εκφυλισμό αυτών των ιδεολογικών και πολιτικών πρακτικών.