Γκρίζες υποδομές
Στις μέρες μας, η πυκνή, χτισμένη (γκρίζα) υποδομή της πόλης η οποία υποστηρίζει καθημερινές λειτουργίες, μετακίνηση, μεταφορές, υπηρεσίες κοινής ωφελείας, ενεργειακά δίκτυα, υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευση κ.ά. καλείται να αντιμετωπίσει σοβαρές κλιματικές και δημογραφικές απειλές.
Αλλαγή θερμοκρασιακού καθεστώτος
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει εκθετικά όχι μόνο τη μέση θερμοκρασία και την ποσότητα των βροχοπτώσεων, αλλά και τον αριθμό των πολύ ζεστών και πολύ βροχερών ημερών. Την ίδια στιγμή αυξάνονται εκρηκτικά και τα πληθυσμιακά μεγέθη των πόλεων. Υπ’ αυτές τις συνθήκες απαιτείται εξειδικευμένη έρευνα βάθους ώστε να κατανοηθεί το πώς ο συνδυασμός κλιματική στοχαστικότητα και εκρηκτική πληθυσμιακή μεγέθυνση θα επηρεάσει τους κατοίκους, και ιδιαίτερα τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς.
Αξιοποίηση φυσικών στοιχείων
Η ως τώρα εμπειρία δείχνει ότι η ανάπτυξη πράσινων (φυτικών), καφετιών (χωμάτινων) και μπλε (υδάτινων) υποδομών είναι μέθοδος ανακούφισης έναντι των απειλών και συντείνει στην ανθεκτικότητα των τρεχουσών λειτουργιών της σύγχρονης πόλης. Συγκεκριμένα, οι ελλειμματικές διαδικασίες διαχείρισης των ομβρίων υδάτων και των αναπάντεχων πλημμυρικών φαινομένων που επάγει η κλιματική αλλαγή αποτελεί ιδιαίτερη απειλή για τη λειτουργικότητα του άστεως. Η πρόβλεψη λέει ότι με την πάροδο του χρόνου οι αρνητικές συνέπειες του συνδυασμού αστικοποίηση και κλιματική αλλαγή θα ενισχύονται.
Αστικές πλημμύρες
Η αποτελεσματική διαχείριση τα όμβριων υδάτων και η ανάπτυξη των φυσικών στοιχείων του άστεως θεωρείται ότι συμβάλουν στη μακροχρόνια σταθερότητα του τοπικού κλίματος. Προδήλως, οι σημερινές αποφάσεις για τις μη γκρίζες υποδομές αφενός επείγουν και αφετέρου θα είναι σημαντικές για τη μελλοντική ανθεκτικότητα του αστικού περιβάλλοντος.
Πράσινες, καφετί και γκρίζες υποδομές
Συνήθως, οι πόλεις υιοθετούν πολιτικές ενσωμάτωση της πράσινης, της καφετιάς και της μπλε υποδομής στα στοιχεία της παραδοσιακής γκρίζας υποδομής, με στόχο αφενός την ενίσχυση της αστικής ανθεκτικότητας (όπως αποδίδεται ο όρος resilience), και αφετέρου τη βελτίωση της ποιότητας των υδατικών πόρων. Ειδικά για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι η ενίσχυση της πράσινης υποδομής μπορεί να μειώσει τις αρνητικές επιπτώσεις μέσω της ρύθμισης των τοπικών κλιματικών στοιχείων. Για παράδειγμα, τα φυτά μπορούν να μειώσουν τις τοπικές θερμοκρασίες μέσω της εξατμισιοδιαπνοής και ακόμη να ρυθμίσουν τη χωρική διασπορά καθώς και την ταχύτητα της επιφανειακής απορροής των όμβριων υδάτων, αλλά και να αυξήσουν τη διείσδυση αυτών των επιφανειακών υδάτων σε βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Δεδομένα πεδίου από την ευρύτερη περιοχή του Μάντσεστερ π.χ. δείχνουν ότι μετά την προσθήκη 10% πράσινης κάλυψης σε γκρίζες περιοχές υψηλής πυκνότητας, μειώθηκαν οι μέγιστες επιφανειακές θερμοκρασίες κατά 2,4 °C, σε σύγκριση με την προηγούμενη 30ετία. Άλλα δεδομένα δείχνουν ότι η αύξηση της πράσινης υποδομής είναι ευεργετική και για τη διαχείριση των ομβρίων υδάτων καθώς μειώνοντας την ταχύτητα της επιφανειακής απορροής μειώνει και τις συχνά καταστροφικές επιπτώσεις από την ένταση και τη συχνότητα των επεισοδίων βροχής, ενώ ελέγχοντας την κίνηση των ρύπων βελτιώνει την ποιότητα του νερού στα γειτονικά υδάτινα ενδιαιτήματα.
Μικρές υδατοσυλλογές
Συστηματικές μελέτες για την ακριβέστερη δυνατή εκτίμηση των αναγκών διαχείρισης των φυσικών στοιχείων του αστικού ιστού, καθώς και της δυνατότητας κάθε μιας από αυτές να μετριάζουν τις κλιματικές και τις δημογραφικές απειλές μοιάζει να μην είναι στη διάθεση των δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Αντίθετα οι πράξεις της αυτοδιοίκησης μοιάζουν ευκαιριακές και τυχαίες.
Υποβαθμισμένη περιοχή εκβολών Δενδροποτάμου
Ο επείγων χαρακτήρας των ζητημάτων, ωστόσο, απαιτείται πλαίσιο ανάλυσης και αξιολόγησης για τις διάφορες καταστάσεις στις διάφορες περιοχές του συγκροτήματος. Οι πολιτικές οφείλουν να παίρνουν υπόψη συστημικούς παράγοντες, όπως η ιδιοκτησία, τα δικαιώματα, καθώς και οι όροι χρήσης των υποδομών, στη διασύνδεση τους με τη γκρίζα υποδομή, τις υφιστάμενες θεσμικές ρυθμίσεις, καθώς και την κατάσταση της πράσινης, καφετί και μπλε υποδομής. Για την αξιόπιστη διατύπωση διαχειριστικών σχεδιασμώναπαιτείται η ποσοτικοποίηση των σχετικών πληροφοριών με μέτρο επιτυχίας τα οφέλη ή τις αρνητικές συνέπειες που αναμένονται στις ευάλωτες περιοχές. Ανάμεσα στις πολλές διαθέσιμες μετρικές, ευρεία χρήση βρίσκει εκείνη των ‘πράσινων στρεμμάτων’ που μετρά τον αναγκαίο όγκο πράσινων υποδομών για τη διαχείριση μιας συγκεκριμένης ποσότητας όμβριων υδάτων σε επιφάνεια ενός στρέμματος.
Μοντέλο προσομοίωσης
Οι μελέτες των διαφόρων περιπτώσεων πραγματοποιούνται με τη βοήθεια μοντέλων προσομοίωσης που προϋποθέτουν επιδεινούμενη κλιματική εξέλιξη και πληθυσμιακή μεγέθυνση. Στόχος των μοντέλων είναι η κατανόηση του πώς εναλλακτικά σχέδια χωρικής διαμόρφωσης των εφαρμοζόμενων τεχνικών λύσεων, η απόδοση των υποδομών καθώς και οι διάφορες εκδοχές ρυθμίσεων μπορούν να βελτιώσουν την ανθεκτικότητας των λειτουργιών του άστεως έναντι των κλιματικών και δημογραφικών απειλών.
Αστικοί κήποι βροχής
Οι μηχανικοί διαθέτουν πλούτο τεχνικών δημιουργίας και διαχείρισης συνδυασμών πράσινων, καφετιών και μπλε υποδομών. Σε διάφορες περιστάσεις, ως αποτελεσματικές έχουν αναδειχθεί μικρού κόστους σημειακές πρακτικές, πράσινες οδοί και λεωφόροι, πράσινα σχολεία, πράσινες δημόσιες εγκαταστάσεις, πράσινοι χώροι στάθμευσης, ανοιχτοί χώροι πρασίνου, πρασίνισμα βιομηχανικών και εμπορικών εγκαταστάσεων, πράσινα σοκάκια, δρόμοι και πεζόδρομοι, πράσινα σπίτια. Αλλά και επίπεδες υποδομές όπως κήποι βροχής, ανθρωπογενείς υδατοσυλλογές, φυτοφράκτες, αστικές καλλιέργιες κ.ά.
Αστική γεωργία
Γενικά τα μοντέλα δείχνουν μείωση της επιφανειακής απορροής αλλά και του ρυπαντικού φορτίου με τον όγκο των μη ανθρωπογενών υποδομών. Σε ότι αφορά τη θερμοκρασία στην επιφάνεια των πόλεων, τα προσεχή χρόνια αναμένονται πολύ μεγάλες αυξήσεις ως και πάνω από 20 ° C τις πολύ ζεστές μέρες, ενώ συνηθισμένες θα είναι και αυξήσεις πάνω από 10 °C. Οι περιοχές όπου εντός του γκρίζου ιστού εφαρμόζονται συνδυασμένες πράσινες, καφετιές και μπλε πρακτικές προβλέπεται να μειώνουν αυτές τις δυσμενείς εξελίξεις. Γενικότερα, η εντατική εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων θα λειτουργεί βελτιωτικά έναντι των αρνητικών κλιματικών και δημογραφικών συνεπειών αν και όχι ομοιόμορφα σε όλο το μήκος και το πλάτος της πόλης.
Δράμα: Αξιοποίηση αστικών υδατοσυλλογών
Το ποιο ενδιαφέρον συμπέρασμα από αυτά τα μοντέλα είναι ότι καθώς η ανθεκτικότητα έναντι του κλίματος είναι ένας στόχος για ολόκληρη την πόλη, η ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών και πολιτικών ανθεκτικότητας δεν μπορεί να είναι ευθύνη ενός μεμονωμένου οργανισμού. Συχνά, η μεμονωμένη εφαρμογή πρακτικών και ρυθμίσεων μπορεί να λειτουργήσει προς το χείρον.
Το ρέμα της Τούμπας: Χώρος περιπάτου τον καιρό της πανδημίας