Ευρωπαϊκή Πράσινη Μετάβαση: Αποτελεί απάντηση στην Περιβαλλοντική Κρίση; της Ε. Παπαθεοδώρου

Ευρωπαϊκή Νέα Πράσινη Συμφωνία

Η πράσινη μετάβαση η αλλιώς το επονομαζόμενο «New Green Deal»  αποτελεί δέσμευση όλων των ευρωπαϊκών Κρατών και συνίσταται στην μείωση έως και το μηδενισμό των εκπομπών των αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου με συνέπεια την κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα με αυτό πάει και η μείωση του ρυθμού ελάττωσης της βιοποικιλότητας που θεωρείται απαραίτητη για την επιβίωση του  ανθρώπινου είδους. Και η βιοποικιλότητα δεν αναφέρεται μόνο στον αριθμό των βιολογικών ειδών αλλά και στην διατήρηση της ετερογένειας των υφιστάμενων ενδιαιτημάτων (βοσκότοποι, δάση, λιβάδια, γεωργικές εκτάσεις). Η οικολογική κρίση καθορίζει αποφασιστικά τις πολιτικές σε όλα τα μέτωπα (οικονομικό, περιβαλλοντικό, κοινωνικής δικαιοσύνης κλπ)

Πηγές εκπομπών θερμοκηπίου

Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνονται μια σειρά από μέτρα όπως

• αντικατάσταση της ενέργειας που παράγεται από τα ορυκτά καύσιμα με παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με στόχο τη μηδενική παραγωγή αερίων έως το 2050. Το φυσικό αέριο θα λειτουργήσει ως καύσιμο γέφυρα λόγω της παραγωγής μεθανίου κατά τη εξόρυξη του
• Κυκλική οικονομία. Τίποτα δεν πετιέται αλλά τα υλικά με μεγάλους χρόνους ζωής και χρήσης χρησιμοποιούνται και επαναχρησιμοποιούνται μέσα από κυκλικές διαδικασίες ώστε αυτό που θα προκύπτει ως “απόβλητο» να είναι κάποια χημικά στοιχεία. Δημιουργία «βιομηχανικών οικοσυστημάτων» όπου θα συνυπάρχουν εταιρείες στις οποίες το απόβλητο της μιας θα αποτελεί πρώτη ύλη για την λειτουργία της δεύτερης. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται και το οικολογικό αποτύπωμα καθώς τα «υλικά» δεν διανύουν αποστάσεις πριν επαναχρησιμοποιηθούν.
• Διαλογή στη πηγή και ανακύκλωση ώστε να παραχθούν όσο το δυνατόν λιγότερα απόβλητα.
• Αλλαγή του τρόπου παραγωγής του αγροτικού προϊόντος δημιουργώντας αγροτικές εκτάσεις όπου θα συνυπάρχουν διαφορετικά ήδη καλλιεργειών που θα εναλλάσσονται στο χώρο και το χρόνο ώστε να αποφεύγεται η «εκπτώχευση του εδάφους» σε θρεπτικά στοιχεία.
• Μετατροπή μέσω των διαδικασιών οικολογικής αποκατάστασης των επιβαρυμένων από εξορύξεις εδαφών σε δάση. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει λύση στην περίπτωση πχ. των λιγνιτωρυχείων που οι τοπικές κοινότητες θα βρεθούν αντιμέτωπες με την αντικατάσταση του παραγωγικού τους μοντέλου. Η περίοδος 2021-2030 έχει οριστεί από τα Ηνωμένα Εθνη ως η «Δεκαετία της Οικολογικής Αποκατάστασης» με στόχο την μετατροπή υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε λειτουργικά που θα στηρίξουν την ανθρώπινη επιβίωση, θα συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και θα αυξήσουν την βιοποικιλότητα.  Η οικολογική αποκατάσταση προϋποθέτει  γνώσεις περιβαλλοντικής επιστήμης, υδρολογίας, σχεδιασμό τοπίου,  παραγωγής σπόρων, φύτευσης δέντρων, βελτίωσης ενδιαιτήματος, βιοπαρακολούθηση, γεγονός που μεταφράζεται στη δημιουργία μεγάλου αριθμού νέων θέσεων εργασίας. Ο οργανισμός International Labour Organization (2018) αναφέρει ότι η πράσινη οικονομία δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας ανά ένα εκατ. δολάρια από ότι ο τομέας των ορυκτών καυσίμων.
• Τουρισμός μικρής κλίμακας με αποτέλεσμα τη
  • μείωση του αποτυπώματος άνθρακα
  • ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών πληθώρας περιοχών στον ελληνικό χώρο
  • διάχυση της τουριστικής πίεσης τον χώρο και τον χρόνο
  • μείωση της εξάρτησης του εισοδήματος αυτών που ασχολούνται με τον τουρισμό από μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, διεθνή γραφεία τουρισμού κλπ.
  • μείωση της αρνητική επίδρασης που επιφέρει ο τουρισμός στο περιβάλλον

Μια νέα Ευρωπαϊκή εργαλειοθήκη

 Όλα τα παραπάνω ή μέρος τους θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν με βάση τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και τους νέους θεσμούς που θα δημιουργηθούν για την υλοποίηση της πράσινης μετάβασης. Εντούτοις για να λειτουργήσουν όλα τα παραπάνω υπέρ της υπέρβασης της οικολογικής κρίσης και του οικολογικού μετασχηματισμού  που θα είναι υποχρεωτικά σοσιαλιστικός , η Αριστερά οφείλει να προτάσσει ένα άλλο μοντέλο στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται η σχέση του ανθρώπου με τη φύση όπου πρωταρχικά τα αγαθά και οι πόροι θα έχουν αξία χρήσης και όχι ανταλλαγής.  Θα πρέπει να αποφευχθεί  μια χρηστική διαχείριση των πόρων στη βάση της λογικής οι αρνητικές συνέπειες να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο.

Κρατικά υποβοηθούμενη κεφαλαιακή συγκέντρωση

Η αναγκαιότητα για νέες τεχνολογίες χρήσης και δημιουργίας αγαθών όπως οι ανανεώσιμές πηγές ενέργειας, θα δημιουργήσει νέες εταιρείες παραγωγής και διαχείρισης των αγαθών. Θα δημιουργηθεί μια νέα αγορά. Αυτό που θα πρέπει να αποφευχθεί είναι η συγκέντρωση κεφαλαίων από τις νέες ιδιωτικές εταιρείες αντίστοιχες με αυτές που κάνουν οι εταιρείες εξόρυξης ορυκτών καυσίμων οι οποίες σήμερα ελέγχουν το 80 ή 90% της παραγόμενης ενέργειας.  Νέα συνεργατικά σχήματα (συνεταιρισμοί, ενεργειακές κοινότητες κ.ά.) θα πρέπει να αναλάβουν κατά κύριο λόγο τη παραγωγή και τη διαχείριση των νέων αγαθών  μέσα από διαδικασίες πλήρους διαφάνειας. Ταυτόχρονα, οι τοπικές κοινότητες πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην απόφαση το ποιες δράσεις θα λάβουν χώρα στην περιοχή τους πχ. ποιο ποσοστό της αγροτικής τους έκτασης θα καλυφθεί από φωτοηλεκτρικά ή ανεμογεννήτριες για την παραγωγή ενέργειας και ποιο ποσοστό θα παραμείνει καλλιεργήσιμη γη.

Πράσινος καπιταλισμός, ο κίνδυνος

Η τεχνολογία αποτελεί το εργαλείο και το επίπεδο της τεχνολογίας καθορίζει το ποιες ενέργειες είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν αλλά οι τοπικές κοινότητες θα πρέπει να αποφασίζουν από τη πληθώρα των επιλογών ποια ταιριάζει στα φυσιογραφικά αλλά και τα κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της δικιάς τους περιοχής. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η συναίνεση αλλά και η ενεργή συμμετοχή τους στην υλοποίηση των δράσεων. Από την άλλη, οι κοινοτικές αποφάσεις θα πρέπει με κάποιο τρόπο να βρίσκουν τη θέση τους στο ευρύτερο μοντέλο ανάπτυξης της χώρας. Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να διαφεύγει ότι και τα ίδια τα χρηματοδοτικά εργαλεία θέτουν κανόνες και διαμορφώνουν πολιτικές για αυτό και δεν θα πρέπει να θεωρούνται «ουδέτερα» αλλά ούτε και να υποεκτιμάται η σημαντικότητα τους