Νικήτας Μυλόπουλος: Ρέκβιεμ για ένα όνειρο. Πράσινη Μετάβαση, η κυβερνητική εκδοχή

Τώρα που “των εχθρών τα φουσάτα περάσαν/σαν τον λίβα που καίει τα σπαρτά”*, ας μετρήσουμε τις πληγές μας στον απόηχο του κακόγουστου επετειακού πανηγυριού. Πληγές που χαίνουν όσο ο θάνατος απλώνει και τα νοσοκομεία υπερχειλίζουν. Όμως το ξαναβλέπουμε: τα συμφέροντα και η εξουσία τους θα σου πουλήσουν και το σχοινί που θα τα κρεμάσεις. Η πανδημία εργαλειοποιήθηκε, όχι μόνο στη βιοπολιτική της εκδοχή, αλλά και για να περάσουν τέρατα στη νύχτα, στα κρυφά. Η επέλαση συνεχίζεται και δεν σταματά στους ανθρώπινους πόρους. Επεκτείνεται και στους εναπομείναντες φυσικούς, με τις ίδιες “κατ’ εξαίρεση” διαδικασίες.

Πράσινη Μετάβαση: Οικολογική τομή ή συνέχεια του παλιού με άλλα μέσα

Στα περιβαλλοντικά ζητήματα, τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και σ’ όλον τον κόσμο, κυριαρχεί η συζήτηση για τη λεγόμενη Πράσινη Μετάβαση (New Green Deal) και το κατά πόσον αυτή είναι ικανή να στρέψει την πορεία του πλανήτη προς εναλλακτικές μορφές ανάπτυξης, ή είναι απλώς άλλο ένα καμουφλάρισμα της μεταρρυθμιστικής δυναμικής του κεφαλαίου, ένα χέρι πράσινη μπογιά στον καπιταλισμό.

Η οικολογική προοπτική τον καιρό της πανδημίας

Η πανδημία όχι μόνο δεν άλλαξε την εικόνα, αλλά ανέδειξε το οικολογικό αίτημα με ακόμη σφοδρότερο τρόπο, καθώς δεν υπάρχει σχετικός επιστήμονας που να μην τη συνδέει με την περιβαλλοντική κρίση. Όπως και όλες οι τελευταίες μεγάλες επιδημίες (AIDS, SARS, γρίπη των χοίρων κλπ), είναι ζωο-ανθρωπο-νόσος (οφείλεται δηλαδή σε “λάθος” επαφή ανθρώπων με ζώα) και χρεώνεται στην κλιματική κρίση, στην καταστροφή των οικοσυστημάτων, στο εμπόριο άγριας ζωής, στη βιομηχανική υπερ-παραγωγή κρέατος, στην ατμοσφαιρική ρύπανση κλπ. Έχει γίνει κοινή έτσι η αποδοχή της περιβαλλοντικής κρίσης ως κυρίαρχου προβλήματος, ακόμη και από τις πιο (νεο)φιλελεύθερες ηγεσίες. Το διακύβευμα πλέον δεν είναι η ποιότητα της ζωής, αλλά η ίδια η ζωή και η επιβίωση στον πλανήτη. Ο προβληματισμός σε όλον τον κόσμο εντείνεται και βαθαίνει.

Ανάπτυξη της μπουλντόζας

Σε όλον; ΟΟΧΙ. Στη χώρα της ανεμελιάς και της αναβίωσης των φαντασμάτων του παρελθόντος, τέτοιοι προβληματισμοί είναι αστείοι. Η επαναφορά του μετεμφυλιακού κράτους γίνεται με γενική επιστροφή στα χρόνια εκείνα και την ιδεολογία τους. Μιλάμε για ολική επαναφορά! Ως άλλο γαλατικό χωριό η Ελλάδα, μόνη, αντιστέκεται σε όποια πράσινη πολιτική έρχεται απ’ έξω, ακόμη και στην πιο συντηρητική, στο όνομα της ανάπτυξης της μπουλντόζας των ’50ς.

Αντιπεριβαλλοντική νομοθεσία Ι. Ο νόμος Χατζηδάκη

Όποια προσπάθεια περιβαλλοντικής προστασίας έγινε τα τελευταία χρόνια, κυρίως μέσα από την εναρμόνισή μας με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τώρα ακυρώνεται. Η αρχή έγινε με τον πρώτο αντι-περιβαλλοντικό νόμο Μητσοτάκη-Χατζηδάκη, ο οποίος νομιμοποίησε την οικοδόμηση σε καμένες και αναδασωτέες εκτάσεις και κατάργησε τον έλεγχο στην περιβαλλοντική αδειοδότηση. Ως συνέπεια, οι πυρκαγιές αυξήθηκαν (και πού ‘σαι ακόμη) ενώ έχουν ήδη εμφανιστεί πωλητήρια σε αναδασωτέες περιοχές.

Αντιπεριβαλλοντική νομοθεσία ΙΙ. Προστατευόμενες περιοχές στο στόχαστρο

Ο δεύτερος αντιπεριβαλλοντικός νόμος ήρθε πριν μία βδομάδα, για να ξηλώσει την προστασία των περιοχών Natura 2000, επιτρέποντας “αναπτυξιακά σχέδια” (real estate κατ’ουσίαν) μέσα στους ευαίσθητους αυτούς τόπους. Ζώνες προστασίας και δημόσια γη υψηλής αξίας απομονώνονται, όχι για να προστατευτούν οι σημαντικοί οικότοποι και τα σπάνια είδη που ζουν εκεί, αλλά για να παραχωρηθούν fast track σε ιδιώτες που θα κάνουν σχεδόν ό,τι τους καπνίσει.

Αντιπεριβαλλοντική νομοθεσία ΙΙΙ.  Οι Σκουριές και πάλι

Και με τη λογική του δόγματος-Σοκ, νά ‘σου και η νέα σύμβαση για τις Σκουριές για να ολοκληρώσει την καταστροφή. Εκεί, η κυβέρνηση μετά από έναν χρόνο μυστικής συνδιαλλαγής με την εν λόγω εταιρεία, έφερε μία σύμβαση-μνημείο δουλοπρέπειας και αποικίας. Για μια χούφτα δολάρια ένα τεράστιο κομμάτι της Χαλκιδικής παραδίδεται σε μία εταιρεία εκδιωχθείσα από άλλα κράτη, για να κάνει κυριολεκτικά ό,τι θέλει στην περιοχή, προκειμένου να εξορύξει κάποιες ουγγιές χρυσό. Χωρίς περιβαλλοντικό έλεγχο, ουσιαστικά χωρίς κανέναν έλεγχο ή εποπτεία και με το 98% των κερδών δικά της, ελεύθερη να τα πάει όπου θέλει εκτός Ελλάδας! Και το κορυφαίο -παγκόσμια πατέντα ντροπής: θα τους πληρώσουμε κι από πάνω με ρήτρες, για ο,τιδήποτε θεωρεί η ίδια η εταιρεία ως διαφυγόν κέρδος! Έχουν ανεβάσει το ξεπούλημα σε άλλο επίπεδο. Μένοντας πάντως στην οικολογική καταστροφή, θέλει μεγάλη και νοσηρή φαντασία για να περιγράψεις το αναμενόμενο αποτέλεσμα: έδαφος, δάση, αέρας, νερό της ευρύτερης περιοχής λεηλατημένα, υποβαθμισμένα, κατεστραμμένα, σύμφωνα με όλους τους ειδικούς που ασχολήθηκαν είτε από το Πανεπιστήμιο, είτε από το Τεχνικό Επιμελητήριο. Εικόνες Αποκάλυψης!

Ακρόπολη

Τώρα που των εχθρών τα φουσάτα περάσαν, η θλιβερή μπάντα θα χαθεί στον ορίζοντα παιανίζοντας τα ένδοξα κλέη, αφήνοντας πίσω της ένα τοπίο σεληνιακό. Άνθρωποι ερείπια, φυσικά τοπία λεηλατημένα, μνημεία πνιγμένα στο τσιμέντο.

Τίποτα στο φυσικό τοπίο και στο τοπίο της μνήμης που να θυμίζει πατρίδα. Τίποτα για να αγαπήσουμε. Τίποτα για να ονειρευτούμε…

Και ο νόστος πάλι ματαιωμένος.

*οι δύο πρώτοι στίχοι από το “η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει”!

Ο Νικήτας Μυλόπουλος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας