Κλιματική αλλαγή
Η ταχεία εκβιομηχάνιση στις περισσότερες χώρες, η αύξηση του πληθυσμού, η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και η αλλαγή του τρόπου ζωής τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αυξήσει την απειλή της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θεωρούνται ως η κύρια αιτία του φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Η περίοδος 2010-2019 αποτελεί την πιο ζεστή δεκαετία που έχει καταγραφεί ποτέ. Από τη δεκαετία του ’80 και μετά κάθε επόμενη δεκαετία είναι πιο ζεστή από όλες τις προηγούμενες. Σύμφωνα με τους ερευνητές, έως το 2100, η κλιματική αλλαγή θα ζημιώσει σημαντικά τις οικονομίες όλων των χωρών, ανεξαρτήτως αν είναι πλούσιες ή φτωχές, ανατρέποντας τα μέχρι πρόσφατα δεδομένα που υποστήριζαν ότι οι φτωχότερες και πιο ζεστές χώρες θα υποφέρουν περισσότερο.
Από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής: Φυσικό κεφάλαιο
Οι φυσικοί πόροι είναι ζωτικοί για τη διασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης, όχι μόνο σήμερα αλλά και για τις επόμενες γενιές. Το φυσικό κεφάλαιο διαφέρει από τα άλλα είδη κεφαλαίου, αφού έχει κρίσιμα όρια πέρα από τα οποία μπορούν να προκύψουν δραματικές αλλαγές. Αλλαγές στο φυσικό κεφάλαιο είναι δυνητικά μη αναστρέψιμες με τεράστιες επιπτώσεις που επεκτείνονται σε πολλές γενιές.
Το φυσικό περιβάλλον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας συμβάλλοντας τόσο άμεσα, παρέχοντας πόρους και πρώτες ύλες (νερό, ξυλεία, ορυκτά), όσο και έμμεσα μέσω των υπηρεσιών που παρέχονται από τα οικοσυστήματα (δέσμευση άνθρακα, καθαρισμός νερού, ανακύκλωση θρεπτικών συστατικών).
Διάσκεψη Παρισιού
Στη διάσκεψη του Παρισιού στις 12 Δεκεμβρίου 2015, εκπρόσωποι 196 εθνών κατέληξαν σε συμφωνία-ορόσημο για την κλιματική αλλαγή. Η συμφωνία του Παρισιού έχει ως μακροπρόθεσμο στόχο να διατηρηθεί η αύξηση του παγκόσμιου μέσου όρου θερμοκρασίας αρκετά κάτω από τους 2°C, με στόχο τον 1.5°C.
Πρόσφατες μελέτες στην Αμερική δείχνουν πως αν αγνοηθούν οι στόχοι του «Παρισιού» οι συνέπειες στον τομέα της βιομηχανίας (σε όλους τους κλάδους) των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΗΠΑ) θα κοστίσουν περισσότερο από το 10% του ΑΕΠ της χώρας.
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), τα περιβαλλοντικά πρότυπα που απολαμβάνουν οι πολίτες της είναι από τα υψηλότερα παγκοσμίως. Η ένωση, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις των κρατών μελών της διαμόρφωσε ένα «περιβαλλοντικό όραμα» μέχρι το 2050. Βασικός σκοπός της, είναι η ενίσχυση της χρηματοδότησης καθώς και η νομοθετική στήριξη των ερευνητικών προγραμμάτων που σχετίζονται με την προστασία του φυσικού κεφαλαίου της Ευρώπης.
Η επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου εξαρτάται άμεσα από την επίτευξη επιμέρους στόχων όπως είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η ενεργειακή αποδοτικότητα, η μετάβαση στην κυκλική οικονομία, καθώς και η προστασία της βιοποικιλότητας.
Κλιματική αλλαγή, Βιοποικιλότητα & Διατροφή
Κλιματική αλλαγή δεν σημαίνει απλά πιο ζεστά καλοκαίρια και πυρκαγιές, ούτε και βαρύτεροι χειμώνες και πλημμύρες. Κλιματική αλλαγή σημαίνει απώλεια βιοποικιλότητας γεγονός που επηρεάζει σημαντικά την υγεία μας, αν οι υπηρεσίες που μας παρέχει η φύση σταματήσουν να καλύπτουν τις ανθρώπινες ανάγκες. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ, 2020) η απώλεια της χλωρίδας μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις καλλιέργειες πλήττοντας την ασφάλεια των τροφίμων τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τον Ιανουάριο του 2020, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ χαρακτήρισε την απώλεια βιοποικιλότητας ως μία από τις πέντε κορυφαίες απειλές που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Στη συνέχεια, τον Μάιο του 2020, η ΕΕ εξέδωσε πρόταση σχετικά με τη στρατηγική της ένωσης για την προστασία της βιοποικιλότητας. Λίγους μήνες αργότερα (Δεκέμβριος, 2020) το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ψήφισε συμφωνία προβλέποντας την αύξηση του προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027, σε σχέση με το στόχο της διάθεσης του 30% των συνολικών δαπανών του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ και του Μηχανισμού Ανάκαμψης της ΕΕ (Next Generation EU) σε δράσεις για το κλίμα και το περιβάλλον.
Συνοπτικά, σε επίπεδο ΕΕ οι βασικές δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2030 στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής είναι οι εξής (Συμβούλιο της ΕΕ, 2021):
- η δημιουργία προστατευόμενων περιοχών που καλύπτουν τουλάχιστον το 30% της χερσαίας έκτασης και της θαλάσσιας περιοχής της ΕΕ
- η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε όλη την ΕΕ έως το 2030, μέσω σειράς συγκεκριμένων δεσμεύσεων και μέτρων (όπως ο περιορισμός της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030 και η φύτευση 3 δισεκατομμυρίων δέντρων σε όλη την ΕΕ)
- η διάθεση 20 δισ. ευρώ/έτος για την προστασία και την προώθηση της βιοποικιλότητας.
Περιβαλλοντικές πολιτικές
Η ευρωπαϊκή φιλοδοξία να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος μέχρι το 2050 απαιτεί τον μετασχηματισμό της βιομηχανίας τη ΕΕ, παράλληλα όμως θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, θα συμβάλλει στην παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ένωσης και θα ωθήσει την βιώσιμη ανάπτυξη χάρη στην καινοτομία και τις πράσινες τεχνολογίες.
Εκτός από τις δράσεις μετριασμού της κλιματικής αλλαγής έρευνες δείχνουν πως υπάρχει σημαντικό όφελος και από τις δράσεις προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών.
Για την Ελλάδα εκτιμάται ότι οι επενδύσεις σε μέτρα προσαρμογής οδηγούν σε μείωση του κόστους από την κλιματική αλλαγή σχεδόν κατά 30% (Τράπεζα της Ελλάδος, 2021). Ένα παράδειγμα πολιτικής μετριασμού της κλιματικής αλλαγής είναι ο φόρος επί των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Σύμφωνα με την κατάταξη των σημαντικότερων κλιματικών κινδύνων, στην χώρα μας, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει άμεσα το τομέα της γεωργίας και κατά συνέπεια τον τομέα των υδάτινων αποθεμάτων. (Τράπεζα της Ελλάδος, 2021).
Συνεπώς, συνεπείς και συνεκτικές περιβαλλοντικές πολιτικές πρέπει να εφαρμοστούν τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, με σκοπό να ενισχυθούν επιχειρηματικές επενδύσεις σε καινοτομία και πράσινη τεχνολογία. Πολιτικές, που θα επικεντρώνονται στη μείωση του περιβαλλοντικού κινδύνου αλλά και στην αύξηση της ανθεκτικότητας της οικονομίας σε τέτοιου είδους κινδύνους. Πολιτικές που θα μετριάζουν την κλιματική αλλαγή και θα στρέφονται στις ανανεώσιμές πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Πολιτικές που θα υιοθετήσουν το μοντέλο κυκλικής οικονομίας και της βιώσιμης χρηματοοικονομικής.
Δεν αρκεί να φυτέψεις δυο δέντρα, να προτρέψεις τον κόσμο να μετριάσει την κατανάλωση νερού και να «περάσεις» την οικολογία ως lifestyle. Ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη δεν αποτελεί πλέον μόδα, αλλά επιτακτική ανάγκη για την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.
*Ο κ. Σταματίου είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας