Για την αντιμετώπιση των ταχέως επιδεινούμενων κρίσιμων καταστάσεων απαιτούνται ανάλογες σε ταχύτητα και αποτελεσματικότητα αντιδράσεις. Κάποια λάθη στις αντιδράσεις αυτές μπορεί να αντιστρέψουν το ρόλο τους: να τις κάνουν μοιραίες αντί σωτήριες. Να λάβουμε δε υπόψη μας πως ο όρος ‘‘κρίσιμος/η’’ ενέχει ως κύριο συστατικό του την έννοια της απότομης καμπής, της προσέγγισης δηλαδή σε μια, όχι πάντα προβλέψιμη, ανατροπή των ισχυόντων. Που μπορεί να είναι καταστροφική για το οποιοδήποτε εξεταζόμενο σύστημα.
Οικολογική κρίση
Η ‘‘κλιματική κρίση’’, δηλαδή το σύνολο των αρνητικών/καταστροφικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής -της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας- σε ένα ευρύτατο φάσμα περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών παραμέτρων, είναι ακριβώς μια τέτοια κρίσιμη κατάσταση. Μη παραλληλίσιμη μάλιστα από την άποψη της έκτασης και έντασης των δυνητικών καταστροφικών της συνεπειών με οποιαδήποτε βιωθείσα ή ιστορικά καταγεγραμμένη προγενέστερή της. Είναι αυτονόητο ως εκ τούτου πως για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, που είναι μια παγκόσμιας κλίμακας απειλή, απαιτούνται ανάλογης κλίμακας αντιδράσεις. Απαιτείται δηλαδή συλλογική προς την κατεύθυνση αυτή προσπάθεια από μια παγκόσμια κοινότητα, ομονοούσα ως προς την αναγκαιότητα λήψης των πιο αποτελεσματικών κατά της κρίσης αυτής μέτρων. Παγκόσμιας κοινότητας που βέβαια ευελπιστεί πως οι εκπρόσωποί της, οι χρησθέντες ως ‘‘ηγέτες μας’’, θα πρωτοστατούν στην κοινή αυτή προσπάθεια. Αυτά επιτάσσουν η κρισιμότητα της κατάστασης και η λογική. Πλην άλλα οι ακολουθούμενες επί του θέματος πρακτικές καταδεικνύουν.
Ας αφήσουμε κατά μέρος τους αμφισβητίες της κλιματικής αλλαγής -και της κλιματικής κρίσης κατ’ επέκταση. Υπάρχουν άλλοι πέραν αυτών, σοβαρότεροι και ισχυρότεροι, που τροχοπεδούν την επιβαλλόμενη από την κρισιμότητα της κατάστασης και τη λογική πορεία. Είναι όσοι αντιμετωπίζουν και αυτήν, την έσχατη όπως εξελίσσεται κρίση, ως ευκαιρία αποκόμισης κερδών. Ποντάροντας γερά σε ό,τι προσφέρεται για ανήθικη (ποιος νοιάζεται) κερδοσκοπία σε χρόνους κρίσιμους και χαλεπούς. Σαν τους μαυραγορίτες της κατοχής. Και επειδή οι ‘‘ηγέτες μας’’, κακά τα ψέματα, στηρίζονται και μακροημερεύουν μόνο όταν και αυτοί με τη σειρά τους στηρίζουν και συντελούν στη μακροημέρευση των παγκόσμιων μαυραγοριτών, βλέπουμε όλα αυτά τα τωρινά: τους δισταγμούς, τα μισόλογα, τις υπαναχωρήσεις των παγκόσμιων ‘‘ηγετών μας’’ για όσα αφορούν τα μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Τη σχεδόν ενσωμάτωση του προβλήματος στην διαδικασία για τη λύση του (στα καθ’ ημάς, την εκ των πραγμάτων πλέον λογιζόμενη ως αναγκαία επαναλειτουργία όλων των λιγνιτικών μας μονάδων -για την εξασφάλιση της ενεργειακής μας επάρκειας). Η αποτροπή της κλιματικής κρίσης μπορεί λοιπόν να περιμένει και προς το παρόν τίθεται στο αρχείο. Αναφέρεται βέβαια λεκτικά, επειδή έγινε κάτι σαν μόδα, σαν αξεσουάρ και παραγέμισμα ασαφών εξαγγελιών και κομματικών/πολιτικών αγορεύσεων. Ή ως άλλοθι για φυσικές καταστροφές. Ενώ οι λομπίστες που προσπαθούν να μας κάνουν να την ξεχάσουμε εντελώς οργιάζουν σε όλα τα επίπεδα. Μαζί με τους άλλους όμοιούς τους που φιλούν για να ξυπνήσει την ωραία κοιμωμένη, την ‘‘πιο σοβαρή πυρηνική ενέργεια’’. Και κοίτα που σχεδόν τα καταφέρνουν.
Φυσικό αέριο και εκπομπές
Η αρχή έγινε με την αποδοχή και διαφήμιση του φυσικού αερίου ως της ενδεδειγμένης λύσης- γέφυρας κατά την πορεία προς την ‘‘ενεργειακή απανθρακοποίηση’’. Αποδοχή παράλογη, μιας και το φυσικό αέριο είναι η καθαρότερη πηγή παραγωγής του καθαρότερου θερμοκηπιακού CO2. Αποδοχή που εξελίχθηκε στη συνέχεια σε ακόμα μεγαλύτερη εξάρτησή μας από τη χρήση του φυσικού αερίου, ιδίως και στο μεγαλύτερο ποσοστό για την ηλεκτροπαραγωγή, η οποία εκ παραλλήλου προβαλλόταν και προβάλλεται ως η προτιμητέα ‘‘καθαρή/πράσινη’’ πηγή ενέργειας. Και αφού το φυσικό αέριο περιεβλήθη τον μανδύα του περιβαλλοντικά αποδεκτού και κατέστη εκ των πραγμάτων περιζήτητο, επόμενο ήταν να καταστεί και το κατ’ εξοχήν μέσο κερδοσκοπίας, μη περιοριζόμενης δε μόνο μεταξύ των παραγωγών του, αλλά και του κάθε κερδοσκόπου που μπορεί να γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του τα της κλιματικής κρίσης και που ποντάρει χρηματιστηριακά στα όσα παράγονται μέσω της χρήσης φυσικού αερίου και εξαρτώνται από αυτήν, συμπεριλαμβανομένης και της ηλεκτροπαραγωγής. Έτσι όμως δεν μειώνεται, αντίθετα αυξάνεται η περιεκτικότητα του CO2 στη γήινη ατμόσφαιρα και η κλιματική αλλαγή τραβά την ανηφόρα, ενώ απομακρύνεται αντί να πλησιάζει η ώρα της γενικής επικράτησης και χρήσης πηγών ενέργειας που ο κύκλος ζωής τους (παραγωγή, εγκατάσταση, χρήση, αποδόμηση και ανακύκλωσή) θα αφήνει το ελάχιστο δυνατό ανθρακικό αποτύπωμα. Και η κλιματική κρίση δεν έχουμε ιδέα αν επιτρέπει τέτοιες καθυστερήσεις πριν ξεσπάσει ως ο έσχατος Αρμαγεδδών επί των κεφαλών μας.
Στα παραπάνω πολλοί θα αντιτάξουν ότι είναι η αναγκαιότητα για ενεργειακή επάρκεια και η προσπάθεια αποφυγής της ενεργειακής φτώχιας που υπαγόρεψε τους συμβιβασμούς και τις υπαναχωρήσεις από μια αυστηρά σωτηριακή διαδικασία αποφυγής της επικρεμάμενης καταστροφικής κατάληξης της κλιματικής κρίσης. Που όπως κάθε σωτηριακή επέμβαση εμπεριέχει και στοιχεία θυσίας.
Το δίλημμα
Προσωπική μου άποψη είναι πως λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης, των χρονικών περιορισμών, και της μη ακόμα ικανοποιητικής από άποψη εξάπλωσης και αποδοτικότητας χρήσης των ΑΠΕ, απαιτούνται, ενεργειακές ας τις πούμε, θυσίες από μέρους μας για κάποιο χρονικό διάστημα αντί της σχεδόν απρόσκοπτης όπως επί του παρόντος εξελίσσονται τα πράγματα ενεργειακής μας απερισκεψίας που τροφοδοτείται από τη συνέχιση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Θυσίες για και μέχρι τη μετάβαση στις συνθήκες όπου η κλιματική κρίση θα έχει πάψει πια να μας απειλεί. Θυσίες ιδίως από εκείνους που, έχοντας δρέψει και καταναλώσει αφειδώς τη μέχρι τώρα θεωρούμενη ανεξάντλητη, πλην πρόσκαιρη και περιβαλλοντικά επιβαρυντική αφθονία διαθέσιμης και φτηνής ενέργειας, είναι οι κύριοι παράγοντες πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής. Θυσία των εν πολλοίς άχρηστων και παραφουσκωμένων καταναλωτικών τους/μας ‘‘αναγκών’’. Τα καλά εξάλλου και τα σωτήρια θυσίαις τε και κόποις κτώνται.
Ανάπτυξη-αποανάπτυξη κλιματική δικαιοσύνη και κεντρικός σχεδιασμός
Για μια τέτοια θυσία που δεν θα αποβεί επί ματαίω, χρειάζεται εμπνευσμένη παγκόσμια ηγεσία, καθολική συστράτευση των πολιτών, ακατάβλητη επιμονή και …κεντρικός σχεδιασμός. Για όσους τυχόν ανατριχιάσουν με το τελευταίο να δηλώσω πως δεν αναφέρομαι ειδικότερα σε αυτόν του υπάρξαντος στην ΕΣΣΔ, παρόλο που αναγνωρίζω και σέβομαι βαθύτατα το μέρος του εκείνο που αφορούσε την απόλυτα επιτυχημένη οργάνωση της άμυνας κατά τη χιτλερική επίθεση και την μετέπειτα νικηφόρα προέλαση μέχρι την καρδιά του τρίτου Ράιχ. Αναφέρομαι σε κάθε επιτυχημένο κεντρικό σχεδιασμό του παρελθόντος που σε καιρούς κρίσιμους υπήρξε η λύση για την αποφυγή καταστροφικών εξελίξεων. Δύο εξάλλου από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα σωτήριου κεντρικού σχεδιασμού μπορούμε να τα αντλήσουμε από την πρωτεύουσα του υπαρκτού καπιταλισμού. Τότε που αυτός ο υπαρκτός παρεχώρησε τη θέση του στον απαραίτητο για τη σωτηρία κεντρικό σχεδιασμό. Και αναφέρομαι αφ’ ενός στο new deal του F. Roosevelt μετά τη μεγάλη ύφεση του 1929, αφετέρου στη γενική υπό τον ίδιο πρόεδρο πανεθνική συστράτευση και συμμετοχή στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Για την αποτροπή της διαφαινόμενης και απόλυτα καταστροφικής παγκόσμιας επικράτησης της χιτλερικής Γερμανίας. Πολύ εύστοχα περιγράφει αυτόν τον κεντρικό σχεδιασμό, την πανεθνική συστράτευση και την θελημένη προσφορά για θυσίες ο G. Monbiot σε πρόσφατο δημοσίευμά του στη Guardian:
Και μπορείτε να προσθέσετε και τον κεντρικό σχεδιασμό βάσει του οποίου παρόμοια κινητοποιήθηκε και η Βρετανία κατά τον πόλεμο εκείνο. Όσα βέβαια συνέβησαν μετά, μετά τη λήξη του συναγερμού και τη νικηφόρα έκβαση, καλύτερα να μην τα έχουμε ως παράδειγμα για την επιλογή της πορείας μας μετά την τυχόν επιτυχή μας έξοδο από την κλιματική κρίση. Για να μην πάνε στράφι δηλαδή οι όποιες θυσίες στις οποίες υποβληθήκαμε (θα υποβληθούμε) για το σκοπό αυτόν.
Η ελπίδα ήταν εκεί
Τα μάτια μας είναι στραμμένα στην επικείμενη COP26 στην Γλασκώβη. Εκεί θα φανούν οι προθέσεις των ‘‘ηγετών μας’’ και η αξία τους. Αλλά και η δύναμη του εκ των κάτω παγκόσμιου κινήματος των πολιτών για την αποτροπή της κλιματικής κρίσης. Εκεί θα διαπιστωθεί τι μετράει περισσότερο: η σωτηρία της ανθρωπότητας ή τα κέρδη των ολίγων και πάντοτε κερδισμένων. Εκεί θα φανεί αν ως ανθρωπότητα θα προλάβουμε το τελευταίο τραίνο για τη σωτηρία μας. Γιατί τα άλλα που περάσανε τα χάσαμε όλα. Στην προσπάθεια αυτή, αν οι νυν ηγέτες μας αποδειχτούν ανεπαρκείς, ας αναδειχτούν και ας αποδεχτούμε νέους (και στην ηλικία) ηγέτες που θα μας ανεβάσουν στο τελευταίο τραίνο της σωτηρίας. Αυτών εξάλλου το μέλλον διακυβεύεται, όχι των γερασμένων και αμαρτωλών που, κατά το ποσοστό που αναλογεί στον καθένα τους, είναι και οι ίδιοι παράγοντες της παρούσας κλιματικής κρίσης. Για να σώσουμε τον πλανήτης μας ως το στήριγμα της ζωής των επερχόμενων χρειάζεται πρώτα να τον αγαπάμε, όχι να τον εκμεταλλευόμαστε.
1 σκέψη για το "Σαράντης Δημητριάδης: Το τελευταίο τραίνο"