Γεωργία του άνθρακα: φιλική γεωργική πρακτική ή ένα ακόμα χρηματιστηριακό gadget

Ανθρώπινες δραστηριότητες και οικολογική κρίση

Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και σε μικρότερο βαθμό, μεθανίου (CH4) και οξειδίου του αζώτου (N2O) που παράγονται κατά την καύση ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ενέχονται στην παγκόσμια κλιματική κρίση. Ωστόσο και η συμβολή των γεωργικών και δασοκομικών πρακτικών δεν είναι αμελητέες. Υπολογισμοί της τελευταίας πενταετίας εκτιμούν ότι από κοινού συμβάλουν γύρω στο 10-13 % των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που σχετίζονται με την κατανάλωση αγροτικής ηλεκτρικής ενέργειας.

Κύκλος του άνθρακα

Ανάμεσα στις σοβαρές επιπτώσεις τη κλιματικής κρίσης είναι και η διατάραξη της ισορροπίας του κύκλου του άνθρακα με θετικές και αρνητικές συνέπειες σε ότι αφορά τις γεωργικές και δασοκομικές πρακτικές. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα επηρεάζουν τις καλλιέργειες θετικά α) με αύξηση της φωτοσύνθεσης και επομένως την ενίσχυση των αποδόσεων και β) με τη μείωση τη ποσότητας νερού που χάνουν οι καλλιέργειες μέσω της διαπνοής.

Ισοζύγιο δέσμευσης στο έδαφος και απελευθέρωσης άνθρακα στην ατμόσφαιρα

Από την άλλη πλευρά, άλλες έρευνες υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή πρακτικών που προάγουν τη δέσμευση άνθρακα στο έδαφος και εμποδίζουν έτσι τον εμπλουτισμό της ατμόσφαιρας σε CO2 καθιστούν τις καλλιέργειες ανθεκτικές στις όλο και πιο συχνές ακραίες μεταβολές των καιρικών συνθηκών. Τελικά, η δέσμευση ποσοτήτων άνθρακα που διαφορετικά θα ελευθερωνόταν στην ατμόσφαιρα, συνιστά σημαντικό παράγοντα για τον μετριασμό της κλιματικής κρίσης και της αποτροπής της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Πρακτικές κατά της κλιματικής κρίσης

Ανάμεσα στις αποτελεσματικές πρακτικές υπέρ της δέσμευσης και της καθήλωσης του ατμοσφαιρικού άνθρακα κατατάσσεται και η γεωργία του άνθρακα. Πρόκειται για διαδικασία αλλαγής των γεωργικών δραστηριοτήτων ή των χρήσεων γης που στοχεύουν στην αύξηση της ποσότητας άνθρακα που αποθηκεύεται στο έδαφος και τη βλάστηση και επομένως μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα ζώα, το έδαφος και τα φυτά. Θεωρείται πετυχημένη όταν η καθαρή ποσότητα του άνθρακα που δεσμεύεται στο έδαφος είναι μεγαλύτερη από εκείνη που ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα.

Γεωργία του άνθρακα: φυσικά πλεονακτήματα

Είναι πολλά τα οφέλη που προκύπτουν από την εφαρμογή γεωργικών πρακτικών δέσμευσης του άνθρακα. Στα πιο σημαντικά ανάμεσά τους συγκαταλέγονται η ελαχιστοποίηση της διάβρωσης, της απορροή θρεπτικών ουσιών και της απώλεια εδάφους, η καλύτερη εδαφική δομή και γονιμότητα του, η λιγότερη αλατότητα, τα υγιέστερα εδάφη, βλάστηση και ζώα, η αυξημένη μικροβιακή δραστηριότητα και η εδαφική βιοποικιλότητα και, τέλος, η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των υδατικών πόρωναπόδοση νερού.

Καλλιέργειες άνθρακα και βιοποικιλότητα

Εκτός από την αντιστάθμιση των εκπομπών, οι πρακτικές καλλιέργειας άνθρακα έχουν και πρόσθετα οφέλη όπως είναι η αποκατάστασης των υποβαθμισμένων εδαφών, η ενίσχυσης της παραγωγής καλλιεργειών και η μείωσης της ρύπανσης ελαχιστοποιώντας τη διάβρωση, αναβαθμίζοντας ποιοτικά τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα και αυξάνοντας τη βιοποικιλότητα του εδάφους.

Πρακτικές γεωργίας άνθρακα

Ανάμεσα στις πρακτικές που αυξάνουν την δέσμευση του άνθρακα στο έδαφος σημαντικότερες θεωρούνται τα συστήματα συνεχούς καλλιέργειας με φυτά υψηλής απόδοσης και υψηλής βιομάζας με στόχο την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη επιστροφή οργανικής ύλης στο έδαφος. Θετική επίδραση έχουν επίσης και η μεροληπτική χρήση ζωικής κοπριάς, κομπόστ και άλλων οργανικών βελτιωτικών με στόχο τη διατήρηση της εδαφικής γονιμότητας και τη μεγιστοποίηση της παραγωγής.

Χρηματική αποτίμηση

Το πώς αποτιμάται χρηματικά το κέρδος από τη γεωργία του άνθρακα είναι μια ερώτηση με κεντρική σημασία στο κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο του καιρού μας. Σχετικά με το κοινωνικό κόστος αναφέρονται πολλοί υπολογισμοί. Ορισμένες μελέτες εκτιμούν ότι η καλλιέργεια άνθρακα κοστίζει στην κοινωνία 10-110 $ ανά δεσμευόμενο τόνο CO2, πολύ φθηνότερα από τις τεχνολογίες που αφαιρούν μηχανικά τον άνθρακα από τον αέρα και κοστίζουν 100-1200 $ ανά τόνο.

Χρηματιστήρια και γεωργία άνθρακα

Επιπρόσθετα, η καλλιέργεια άνθρακα είναι μια πιθανή ροή εσόδων για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους, οι οποίοι μπορούν να πουλήσουν στις αγορές άνθρακα τις πιστωτικές μονάδες που κερδίζουν λόγω της δέσμευσης άνθρακα που επιτυγχάνουν. Πράγματι, οι αγροτικές καλλιέργειες δημιουργούν πιστωτικές μονάδες άνθρακα ανάλογα με το κατά πόσο περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα δεσμεύεται στο έδαφος της καλλιέργειας σε σχέση με τις αντίστοιχες συμβατικές καλλιέργειες, καθώς και το κατά πόσον μειώνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ας πούμε για παράδειγμα μέσω περιορισμού της χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων.

Απόσβεση επένδυσης στη γεωργία άνθρακα

Αγοραστές των πιστωτικών μονάδων είναι εταιρείες που ξεπερνούν το καθορισμένο όριο εκπομπών που τους αναλογεί, οπότε χρειάζονται να αγοράσουν επιπλέον δικαιώματα. Κοντολογίς, στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς οι εταιρείες αγοράζουν οικειοθελώς δικαιώματα άνθρακα για να αντισταθμίσουν τις αυξημένες εκπομπές τους. Δέλεαρ για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους είναι το κέρδος που θα προκύψει από την μετατροπή της συμβατικής σε καλλιέργεια άνθρακα. Για παράδειγμα σταροχώραφο των ΗΠΑ 1000 στρεμμάτων που αποδεσμεύει 0.3 τόνους ανά στρέμμα ετησίως θα παράγει 300 τόνους άνθρακα το χρόνο όπου με 20 $ ανά τόνο αναμένεται να αποδώσει στο παραγωγό 6000 $.