WWF: Το τέλος μιας αναπτυξιακής φάσης
Η απόφαση της κυβέρνησης για την άρον άρον υποκατάσταση της λιγνιτικής παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από φυσικό αέριο σε μια τριετία και η συνακόλουθη αύξηση της τιμής του τελευταίου γέννησε ερωτήματα. Τα γεγονότα της Ουκρανίας και η περαιτέρω εκτόξευση των τιμών έκαναν πρόδηλο το πόσο αδύναμα ήταν δύο από τα κυβερνητικά επιχειρήματα. Το πρώτο απέδιδε την πράξη στις απαιτήσεις ‘του ευρωπαϊκού πράσινου new deal’, πράγμα αναληθές, αφού τα αντίστοιχα χρονοδιαγράμματα σε άλλες χώρες της Ένωσης είναι κατά πολύ μακρύτερα. Το δεύτερο τις απέδιδε στις ‘υψηλές τιμές ενέργειας στο διεθνές περιβάλλον’. Και αυτό αποδείχτηκε εξίσου αδύναμο επιχείρημα αφού η τιμή πώλησης του ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα είναι ακριβότερη από κάθε άλλη και με διαφορά. Όπως ήταν φυσικό, τα αρχικά ερωτήματα ήρθαν στην επικαιρότητα με βίαιο τρόπο, συγκεκριμενοποιήθηκαν, και συνοψίστηκαν στη φράση ‘με την απόφαση αυτή ποιος κερδίζει και ποιος χάνει’. Σε δημοσιογραφικούς ιστότοπους διαβάζουμε ότι υπήρξε προεκλογική συμφωνία με εταιρείες φυσικού αερίου. Το αν αυτό αληθεύει ή παραμένει υπόθεση έχει μικρή πολιτική σημασία — αν και διατηρεί ζωντανές τις καχυποψίες.
Βιομηχανία φυσικού αερίου
Το δυνατό κυβερνητικό επιχείρημα με βαρύ πολιτικό φορτίο λεέι ‘για χάρη της οικολογίας και για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης’. Πράγματι, και παρόλο και αυτό είναι εισαγόμενο ορυκτό καύσιμο, το φυσικό αέριο μαζί με τη ανακήρυξη της πυρηνικής ενέργειας σε οικολογική αποτελούν για την ώρα τα εργαλεία που συναρθρώνουν το πράσινο αφήγημα του δεξιού λαϊκισμού υπέρ του οικολογικού εκσυγχρονισμού και ενάντια στην κλιματική κρίση.
Έγραφα σε προηγούμενη ανάρτηση: ο δεξιόστροφος συντηρητικός λαϊκισμός παραπέμπει σε μια στάση και μια προπαγάνδα που προβάλει προσχηματικά ή και παραπλανητικά το δίκαιο των λαϊκών αιτημάτων κατά των ελίτ, εντέλει όμως λειτουργεί δημαγωγικά και εναντίον τους. Στη συγκυρία της οικολογικής κρίσης ο δεξιόστροφος λαϊκισμός έχει ξεσπαθώσει.
Δύο άκρως ανταγωνιστικά μπλοκ διεκδικούν την εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών υπέρ του οικολογικού εκσυγχρονισμού.
Πεδίο εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου
α) Η μία πλευρά, η πλέον παραδοσιακή αποδίδει τα φαινόμενα σε εξωγήινες αιτίες, στον ήλιο π.χ. πράγμα που στερεί κάθε δυνατότητα ανθρώπινης παρέμβασης. Το επιχείρημα είναι ότι από την εμφάνιση του ανθρώπινου είδους ως σήμερα τέτοιες κλιματικές αλλαγές έχουν συμβεί επανειλημμένα, ωστόσο άνθρωπος είναι πάντα εδώ δραστήριος και δυνατός. Έτσι, και για χάρη της ανάπτυξης, προκρίνει την περεταίρω εντατικοποίηση της εξορυκτικής βιομηχανίας, και την επέκταση της πυρηνικής ενέργειας.
Green high–tech
β) Η άλλη πλευρά, η τάχαμ-δήθεν προοδευτική, επικαλείται τη δυναμική των νέων τεχνολογιών και η αντίστοιχη ρητορική προβάλει αισιόδοξα τεχνοφουτουριστικά οράματα πράσινης ανάπτυξης, πλεονάσματος και νέων θέσεων εργασίας.
Διαμάχες
Στα χάσματα που δημιουργεί ο εμφύλιος ανάμεσα στις εξορυκτικές οικονομίες, από τη μία και τις οικονομίες καθαρής ενέργειας από την άλλη, ξεπηδούν και νέα αιτήματα που αφορούν στα μέσα και την ποιότητα διαβίωσης των ανθρώπων, καθώς και αξιώσεις κοινωνικής δικαιοσύνης, τα οποία και κινητοποιούν λαϊκές αντιδράσεις. Οι δεξιοί λαϊκισμοί ευδοκιμούν, ενώ η αριστερά αρνείται γενικώς να σκύψει με σοβαρότητα στο πρόβλημα. Το αποτέλεσμα είναι είτε η σιωπή, είτε η άκριτη υιοθέτηση τσιτάτων από το οπλοστάσιο του οικολογικού εκσυγχρονισμού. Πράγματι, στερούμενη δικών της, αυθεντικών επεξεργασιών αναφορικά με το οικολογικό ζήτημα η αριστερά πελαγοδρομεί. Από τη μια ψελλίζει, χωρίς όμως και να απορρίπτει ριζικά τις νεομαλθουσιανές αντιλήψεις που ζητούν την εντατικοποίηση των εξορύξεων και τη χρήση πυρηνικής ενέργειας και αποδέχεται την οριοθέτηση οικοπέδων προς εκμετάλλευση, καθώς και τη δημιουργία του υποθαλάσσιου αγωγού. Από την άλλη, αναγνωρίζει τις συνθήκες του αμείλικτου πόλεμο που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στο στρατιωτικό-πετρελαϊκό σύμπλεγμα — το οποίο και εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο μπλοκ του κεφαλαίου— και τις πιο πράσινες μορφές κεφαλαίου και τάσσεται στρατηγικά με το πράσινο κεφάλαιο με την ελπίδα ότι έτσι θα δοθούν, έστω και λιγοστές δυνατότητες για αριστερόστροφες μεταρρυθμίσεις.
Πρακτικές οικολογικού εκσυγχρονισμού
Στο μεταξύ και με πρόφαση την ενεργειακή αυτάρκεια, ο πράσινος εκσυγχρονισμός προωθεί αντιφατικές πολιτικές επικεντρωμένες στην εξαντλητική εκμετάλλευση φυσικών πόρων —κατά κύριο λόγο μέσω των ηλιακών συλλεκτών και των ανεμογεννητριών— και ταυτόχρονα υποστηρίζει πολιτικές εξόρυξης και μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Την ίδια στιγμή παράγει χρήσιμα γι’ αυτόν πολιτιστικά παραπροϊόντα όπως ο αντι-περιβαλλοντισμός.
Δεξιόστροφος λαϊκισμός
Ο δεξιόστροφος λαϊκισμός σπεύδει να εκμεταλλευτεί αυτές τις αντιδράσεις και να προβάλει τσιτάτα για κάθε γούστο. Μας λεέι για παράδειγμα ότι ‘οι νέες πράσινες θέσεις εργασίας λειτουργούν αντικειμενικά κατά του περιβάλλοντος’. Το στηρίζει σε υπαρκτές περιπτώσεις καταστροφής αρχαιολογικών χώρων, περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλους, οικολογικά σημαντικών περιοχών και άλλα παρόμοια. Άλλου τύπου τσιτάτα της δεξιόστροφης ρητορικής καταλογίζουν στους οικολόγους ελιτισμό, κακόβουλους εμπλουτισμούς με φίδια λύκους και ότι άλλο φανταστεί κανείς, και ακόμα άγνοια, έλλειμμα ενσυναίσθησης σχετικά με τις απώλειες θέσεων εργασίας σε παραδοσιακές δραστηριότητες. Ιδιαίτερη πολιτική σημασία έχει και το γεγονός ότι ο δεξιόστροφος λαϊκισμός πυροδοτεί, οξύνει, εκμεταλλεύεται και τελικά εμφανίζει την δεξιά ως ειρηνοποιό των τάχατες κοινωνικών ανισοτήτων ανάμεσα αφενός στους υποτιθέμενα υψηλόμισθους και μορφωμένους εργαζόμενους στις νέες πράσινες τεχνολογίες και αφετέρου τους άνεργους και τους χαμηλόμισθους απασχολούμενους σε συμβατικές υπηρεσίες υπό συνθήκες εργασιακής ανασφάλειας.
Γιγαντιαία φωτοβολταϊκά πεδία στην Καλιφόρνια
Η διεθνής και ιδίως η Αμερικάνικη εμπειρία της 8/ετίας Ομπάμα έδειξε το πόσο ατελέσφορες είναι οι συμπαρατάξεις της αριστεράς με την πράσινη μερίδα του κεφαλαίου. Το συμπέρασμα των σχετικών αναλύσεων λέει ότι η αριστερά βγήκε χαμένη από την εμπλοκή της σε φιλελεύθερους-τεχνοκρατικούς στόχους. Υποστηρίζουν αντίθετα, ότι οι συμμαχίες της οφείλουν να προωθούν την εξάρθρωση της εκδοχής του πράσινου καπιταλισμού και να προωθούν τον οικολογικό μετασχηματισμό.
Εναλλακτικές ευρωπαϊκές περιβαλλοντικέ συμφωνίες
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχει φτάσει ακόμα η μυρουδιά από τις προβληματικές που ανθίζουν στον πράσινο διεθνή χώρο. Εντελώς περιληπτικά θα πω ότι, στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης, η αριστερά οφείλει να απαντήσει πειστικά στο πώς θα βαδίσουμε το δρόμο της πράσινης μετάβασης με αριστερό πρόσημο, και μάλιστα εν μέσω των παγκόσμιων αποσταθεροποιητικών αναδιαρθρώσεων που επάγει η οικονομία της καθαρής ενέργειας και η οποία προωθείται από τους επίδοξους οραματιστές της τεχνολογίας στον ανταγωνισμός τους με την εξορυκτική βιομηχανία. Η αριστερή ρητορική οφείλει να προβάλει την ανάγκη για εκτεταμένους μετασχηματισμούς στην ενεργειακή & βιομηχανική πολιτική, να αποδεχθεί το σχετικά μικρό, ωστόσο αναγκαίο ποσοστό από-ανάπτυξης, να διαμορφώσει και να επιβάλει ως αυτονόητη την ανάγκη του οικολογικού μετασχηματισμού και ακόμα, να οργανώσει τη μέγιστη πολιτική και κοινωνική συμμαχία ώστε να τον επιβάλει. Εντέλει, καθήκον της οικοαριστεράς είναι να οργανώσει συναινέσεις γύρω από στρατηγικούς στόχους και να μεθοδεύσει τη διεκδίκησή τους.
Και η κατακλείδα: στο ερώτημα ‘ποιος χάνει και ποιος κερδίζει’ η απάντηση είναι ‘για όσο καιρό δεν σκύβει με σοβαρότητα πάνω στο πρόβλημα, αυτή που χάνει είναι η αριστερά’.
Είναι δυνατή η διαμόρφωση της συμμαχίας που θα διεκδικήσει τnν αριστερόστροφη Ευρωπαϊκή Νέα Συμφωνία ;