Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης
Στις αρχές του 2022 (Φεβρουάριος) υποβλήθηκε στην αρμόδια υπηρεσία του Δήμου Θεσσαλονίκης η «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» (ΣΜΠΕ) της «Μελέτης Αναθεώρησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της Θεσσαλονίκης», μετά από μια μακρά σειρά υποβολών και επανυποβολών, και εγκρίθηκε τον Μάρτιο/2022.
Κελλάριον: ένας ιστορικός όρμος
Το 6ο κεφάλαιο της ΣΜΠΕ αναφέρεται στην «Υφιστάμενη Κατάσταση Περιβάλλοντος», ενώ ο «ΘΕΡΜΑΪΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ», απασχολεί την ενότητα 6.6 (σελ. 206-211). Τα παρουσιαζόμενα στην ενότητα αυτή στοιχεία είναι πολύ παλαιά και προέρχονται είτε από τη μελέτη (και μάλιστα την ενδιάμεση έκθεση – όχι την τελική) του ΕΛΚΕΘΕ (2006), είτε από το τεύχος της μελέτης «Επικαιροποίησης του Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης» (2009) – και μάλιστα με πιστή μεταφορά (copy-paste) από το τεύχος αυτό!
Εύλογα θεωρώ ότι προκύπτουν οι παρακάτω δύο ομάδες ερωτημάτων:
(α) οι μελετητές της ΣΜΠΕ πόσο σοβαρά ασχολήθηκαν με την ανεύρεση επίκαιρων στοιχείων για το θέμα που διαπραγματεύονταν – το Θερμαϊκό Κόλπο στην ενότητα που προηγούμενα αναφέρθηκε; Δεν μπόρεσαν να βρούνε επιπλέον περιβαλλοντικά στοιχεία μετά την ενδιάμεση μελέτη του 2006, που χρησιμοποίησαν; Άραγε το ίδιο ισχύει, ως προς το επίκαιρο, και για τα στοιχεία των υπολοίπων ενοτήτων;
Ερυθρά παλίρροια
Δεν άκουσαν, δεν διάβασαν πουθενά για φαινόμενα ερυθράς παλίρροιας στο Θερμαϊκό Κόλπο και ιδιαίτερα στον Κόλπο Θεσσαλονίκης και την επιδείνωση των φαινομένων αυτών, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια; Για το Φορέα Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών του Θερμαϊκού Κόλπου (τώρα τμήμα του ΟΦΥΠΕΚΑ) δεν ξέρουν;
(β) η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου Θεσσαλονίκης, που έχει εγκρίνει τη μελέτη, θεωρεί ότι τα παρωχημένα στοιχεία για το Θερμαϊκό είναι – εξακολουθούν να είναι ασφαλή, για την αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα έχει η αναθεώρηση του Γενικού Πολεοδομικού της Θεσσαλονίκης, ιδιαίτερα στην παρούσα περίοδο που συζητείται το θέμα του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) για το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης; Δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν νεότερα περιβαλλοντικά στοιχεία από αυτά του 2006 που αναφέρει η μελέτη;
Συλλογή δεδομένων
Ένα επιπλέον ερώτημα προκύπτει, ειδικότερα γιατί το συζητούμενο θέμα αφορά το Δήμο Θεσσαλονίκης και ακόμη, επειδή αγνοούνται και δεν λαμβάνονται υπόψη, όχι μόνον από τους μελετητές, αλλά και την εγκρίνουσα υπηρεσία του Δήμου, τα στοιχεία που συλλέγουν υπηρεσίες του Δήμου από το 2016 έως και σήμερα στα πλαίσια προγράμματος που υλοποιούν σε συνεργασία με ΕΚΒΥ, όταν μάλιστα αυτά είναι ανοικτά δεδομένα, προσβάσιμα στον κάθε επισκέπτη του δικτυακού τόπου https://opendata.thessaloniki.gr/.
Αλλά αν θεωρηθεί χαμηλής σημαντικότητας για την αναθεώρηση του ΓΠΣ, η ανάλυση/παρουσίαση της περιβαλλοντικής κατάστασης του Θερμαϊκού Κόλπου, η βασισμένη σε παλαιά/παρωχημένα στοιχεία, δεν ισχύει το ίδιο για την παντελή έλλειψη αναφοράς στην Εθνική Στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (ΕΣΠΚΑ, ΥΠΕΝ 2016), αλλά και στο Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ), της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Δηλαδή, η κλιματική αλλαγή και η προσαρμογή σε αυτήν δεν αφορά τον πολεοδομικό σχεδιασμό της Θεσσαλονίκης;
Αλλά όλα τα παραπάνω δεν φαίνεται να έπαιξαν κανένα ρόλο, οπότε μετά την προαναφερθείσα έγκριση του Δήμου Θεσσαλονίκης, και η Μητροπολιτική Επιτροπή της ΠΚΜ, μετά από εισήγηση των υπηρεσιών της, στην 13η Συνεδρίαση της (20-10-2022), έδωσε θετική κατά πλειοψηφία γνωμοδότηση (απόφαση 79/2022) για τη ΣΜΠΕ της «Μελέτης Αναθεώρησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της Θεσσαλονίκης».
Πιθανόν θα μπορούσε κανείς να προβάλει ως δικαιολόγηση το γεγονός ότι οι πρώτες εκδόσεις της μελέτης αναθεώρησης του ΓΠΣ της Θεσσαλονίκης και των συνοδών τεχνικών μελετών υποβλήθηκαν πριν από αρκετά χρόνια (2015), αλλά χωρίς η όλη διαδικασία εγκρίσεων και γνωμοδοτήσεων να έχει ολοκληρωθεί τότε. Οπότε στην ουσία, η συνολική μελέτη επανυποβλήθηκε το 2022, με κάποιες μικρές διορθώσεις/συμπληρώσεις, αλλά χωρίς ως φαίνεται να έχουν επικαιροποιηθεί όλα τα στοιχεία που αυτή περιλαμβάνει. Και παράλληλα η ελέγχουσα υπηρεσία, δεν προκύπτει να ζήτησε αυτή την επικαιροποίηση, αλλά ούτε και την τεκμηρίωση γιατί δεν κρίνεται αναγκαία η όποια επικαιροποίηση των περιβαλλοντικών στοιχείων που αναφέρθηκαν προηγούμενα.
Από την άλλη, η όλη διαδικασία με την πολύχρονη εκκρεμότητα της μελέτης αναθεώρησης του ΓΠΣ της Θεσσαλονίκης (ή και όπου αλλού συμβαίνει κάτι αντίστοιχο) και χωρίς το τελικό προς έγκριση σχέδιο να ενσωματώνει τόσο τις όποιες πρόσφατες ποιοτικές και ποσοτικές μεταβολές του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, αλλά και τις πρόσφατες (και σε μερικές περιπτώσεις και υποχρεωτικές) μεταβολές και εξελίξεις στην περιβαλλοντική νομοθεσία και πολιτική (όπως πχ η υποχρέωση για την μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή), είναι σίγουρο ότι δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες έγκυρου και σύγχρονου πολεοδομικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού.
Γιάννης Ν. Κρεστενίτης
Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ