Οι ακτιβιστές το χαβά τους: ειρηνική διαμαρτυρία και άνθη στις κάνες των όπλων
Στη Νέα Αριστερά ανήκει ένα ευρύ φάσμα αριστερού κινηματικού ακτιβισμού, που υποστηρίχθηκε από αντίστοιχα πολιτιστικά και θεωρητικά ρεύματα. Αρχικά αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ από τις αρχές του 60’ και επεκτάθηκε αργότερα και σε χώρες της Δ. Ευρώπης όπου και κορυφώθηκε με τις μαζικές διαδηλώσεις του 1968 στη Δ. Γερμανία και τη Γαλλία (τα γνωστά γεγονότα του Μαΐου 1968).
Διαμαρτυρία στο Berkeley για την ελευθερία του λόγου
Η Νέα Αριστερά είναι παιδί της εξέγερσης απέναντι στις καταστάσεις που επικρατούσαν τότε στα πανεπιστήμια και εκφυλίστηκε μετά από δέκα, δεκαπέντε χρόνια, στο ολοκαύτωμα του Βιετνάμ, τα λευκά κελιά του Σταμχάιμ, τις ταξιαρχίες της Ιταλίας. Στο μεταξύ έφερε στο προσκήνιο λαϊκά αιτήματα υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, μίλησε για την αστική φτώχεια, κατήγγειλε την κούρσα των εξοπλισμών και τον πόλεμο. Η Νέα Αριστερά δεν κατέκτησε ποτέ τους μοχλούς της πολιτικής εξουσίας, άλλαξε όμως την πολιτική σκέψη της Αριστεράς και εδραίωσε την κοινωνική της ηγεμονία. Έφερε στο επίκεντρο της πολιτικής δράσης τη διεκδίκηση της ατομικής ελευθερίας και την αυθεντικότητα των συμπεριφορών, προπαγάνδισε τη δυνατότητα ενός νέου ξεκινήματος, ενέπνευσε ανθρώπους κόντρα στην αδικία και την ανισότητα και απέρριψε το τότε υφιστάμενο σύστημα σχέσεων εξουσίας.
Thom Hayden & Jane Fonda (Michigan) Mario Savio (Berkeley)
Το κίνημα της Νέας Αριστεράς πρωτοξεκίνησε στα Πανεπιστήμια του Μίσιγκαν στο Ανν-Αρμπορ και του Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια. Εκείνη την εποχή στο Μίσιγκαν άκμαζε η ριζοσπαστική φοιτητική οργάνωση Students for a Democratic Society που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην άνοδο του φοιτητικού ακτιβισμού. Αυτός (ο ακτιβισμός) πυροδοτήθηκε μάλλον αναπάντεχα από τέσσερις μαύρους πρωτοετείς φοιτητές στο πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας που κάθισαν σε πάγκο μεσημεριανού γεύματος αποκλειστικά για λευκούς στο πολυκατάστημα Woolworth στο κέντρο του Γκρίνσμπορο. Η σερβιτόρα αρνήθηκε να τους σερβίρει αλλά αυτοί κάθισαν εκεί καρτερικά όλη την μέρα. Την επόμενη, δεκαεννέα επιπλέον άτομα επανέλαβαν το εγχείρημα, την μεθεπόμενη ογδόντα πέντε και μέχρι το τέλος της εβδομάδας περίπου τετρακόσιοι.
Student Nonviolent Coordinating Committee SNCC
Αυτός ο τύπος ακτιβισμού εξαπλώθηκε γρήγορα και σύντομα οδήγησε στη σύσταση της Student Nonviolent Coordinating Committee (SNCC), η οποία έμελλε να αποτελέσει σημαντικό βραχίονα του αμερικάνικου κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. Να σημειώσω παρενθετικά ότι το ίδιο αναπάντεχη και τετριμμένη υπήρξε και η αφορμή του Γαλλικού Μάη από τη διαμαρτυρία μιας χούφτας φοιτητών στο προαύλιο της Σορβόννης κατά της παραπομπής στο πειθαρχικό συμβούλιο οκτώ φοιτητών του πανεπιστημίου της Ναντέρ για τις συγκρούσεις που γίνονταν εκεί. Ανάλογη αναπάντεχη και τετριμμένη αφορμή για το κίνημα του 114 στη Ελλάδα θρυλείται ότι αποτέλεσε παλιότερα και η διαμαρτυρία φοιτητών του Χημικού Τμήματος του Πανεπιστημίου της Αθήνας για τις ελλείψεις σε σκαμνάκια. Κλείνει η παρένθεση.
Διαμαρτυρία ενάντια στον πόλεμο του Βιετ Ναμ
Σε ένδειξη συμπαράστασης προς του φοιτητές της Β. Καρολίνας έγιναν εκδηλώσεις στο Μίσιγκαν και το Μπέρκλεϊ. Η διαμαρτυρία επεκτάθηκε γρήγορα με επίκεντρο την απλή επιδίωξη να δειχτεί ότι σε αυτή την κοινωνία μετρούν οι άνθρωποι, οι ανάγκες, οι επιθυμίες και τα συναισθήματά τους και όχι η οικονομία και τα κέρδη που αυτή παράγει. Βασικά γνωρίσματα της πρώτης φάση των διαμαρτυριών υπήρξε ο προσωπικός τόνος και η επιδίωξη της ατομικής αυτοπραγμάτωσης, η παρόρμηση και το ριζοσπαστικό στυλ, το συναίσθημα, η διαθεσιμότητα, η ηθική ακεραιότητα, η προσωπική δέσμευση και το προσωπικό κόστος.
Ψυχρός πόλεμος
Αργότερα, η αντίδραση απέναντι στις ιδεολογίες που γέννησε και συντηρούσε στη Δύση ο ψυχρός πόλεμος γενικεύτηκε οπότε και οι αρχικές διαμαρτυρίες απέκτησαν σαφείς πολιτικούς στόχους. Η Νέα Αριστερά μίλησε για την κοινωνία των μαζών και περιέγραψε την εξουσία ως αγαστή συνέργεια ανάμεσα σε τρεις θεσμούς, την πολιτική ελίτ, τις μεγάλες εταιρείες και το στρατιωτικό κατεστημένο που αντικειμενικά έθεταν περιορισμούς στη λειτουργία της δημοκρατίας. Μίλησε για την ειρήνη και το φύλο. Περιέγραψε ακόμα το πώς, τον καιρό του ψυχρού πολέμου, οι κοινωνικές ανάγκες, όπως η στέγαση, η υγειονομική περίθαλψη, τα δικαιώματα των μειονοτήτων κλπ. υποτάσσονταν στον υπέρτατο στόχο της στρατιωτικής και οικονομικής υπεροπλίας του ‘Ελεύθερου Κόσμου’.
Bob Dylan & Joan Baez
Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι κατά τη Νέα Αριστερά, η αριστερή ιδεολογία είχε υποχωρήσει δραματικά, ενώ οι ηγεσίες των συνδικάτων αποτελούσαν πια μέρος των εξουσιαστικών ελίτ. Για τη Νέα Αριστερά, ιδίως στην Ευρωπαϊκή της εκδοχή, η κουλτούρα και η ιδεολογία ήταν εξίσου σημαντικές με την ταξικότητα, το ίδιο και ο ρόλος των διανοούμενων, ενώ η πολιτική δράση έπαιρνε τη μορφή της δημοκρατίας των δρόμων που λειτουργούσε ως δοκιμή και πρόπλασμα της συμμετοχικής δημοκρατίας. Τέλος ένα πρόπλασμα προοδευτικού προγράμματος επιχειρούσε να περιγράψει περιορισμούς στη δράση των ιδιωτικών επιχειρήσεων, απαιτούσε την αύξηση των κοινωνικών δαπανών εις βάρος των στρατιωτικών, ζητούσε τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διοίκηση των επιχειρήσεων και την επέκταση τα πολιτικών δικαιωμάτων.
Η Νέα Αριστερά στηρίζει τον Αλιέντε
Σε μια πρώτη και μάλλον επιπόλαια ματιά η Νέα Αριστερά σκιαγραφούσε μια εικόνα κινήματος ‘μικροαστικού ατομισμού’ και λοιδορήθηκε από μερίδες της τότε παραδοσιακής αριστεράς ως κίνημα συντηρητικό, αναρχικό, αντικομουνιστικό και ότι άλλο φανταστεί κανείς. Είμαι της γνώμης ότι οι κριτικές αυτές υποδηλώνουν αφέλεια και βαθύ συντηρητισμό. Το πολύμορφο κίνημα της Νέας Αριστεράς πραγματεύτηκε το ζήτημα της ατομικής αυτοπραγμάτωσης από χίλιες-δυό μεριές και έδωσε άλλες τόσες προεκτάσεις, πάντα όμως ̶ και εδώ είναι η ουσία ̶ στο πλαίσιο της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης και πάντα σε αντίθεση με το κατεστημένο μοντέλο εξουσίας. Απέρριψε μεν τον Στάλιν και τον σταλινισμό, είδε όμως θετικά τον Κάστρο (τουλάχιστον στην αρχή) και στάθηκε στο πλάι της Χιλής του Αλιέντε κόντρα στον οικονομικό ιμπεριαλισμό των μεγάλων εταιρειών. Για όλα αυτά αποτελεί παρακαταθήκη για την αριστερά του μη-δεδομένου και της διαρκούς αναζήτησης.
Υποστηρίζω, κοντολογίς ότι, παρά τις βαθύτατες διαφορές ανάμεσα στην τότε κοινωνία και τη σημερινή, τα κινήματα της Νέας Αριστεράς έχουν να μας δείξουν μορφικές αναλογίες που δεν μπορούν μεν να αποτελέσουν καθαυτές οδικά σήματα και να σηματοδοτήσουν σύγχρονες πορείες, μπορούν όμως να λειτουργήσουν ως μακρινή πηγή έμπνευσης που, με τις αναγκαίες προσαρμογές στα καθ’ υμάς και τις απαραίτητες επεξεργασίες, θα βοηθούσαν ενδεχόμενα στην παραγωγή οδικών σημάτων για τους δύσκολους δρόμους που έχει να διατρέξει η δική μας αριστερά στο νέο της, όπως και τότε, ξεκίνημα.
1968: Ο κόκκινος Ρούντι Ντούτσκε (Γερμανία) και ο Κον Μπεντιτ (Γαλλία)
Άνοιξη της Πράγας. Αλεξάντερ Ντούπτσεκ