Παρόλο που αριθμητικά η εκπροσώπηση της προοπτικής του μεγάλου κοινωνικού μετασχηματισμού στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι μάλλον αναιμική και εκδηλώνεται κυρίως από εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, η συζήτηση που παράγεται έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, υπογραμμίζεται εμφατικά η αποτυχία περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη και οι κρίσιμες συνέπειες που συνεπάγεται αυτό για τη βιοποικιλότητα, την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, την προϊούσα σπανιότητα των πόρων, τη ρύπανση των υδάτων, ιδίως με το μικροπλαστικά, την υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα, τη διάβρωση των εδαφών και τους κινδύνους ερημοποίησης ολόκληρων περιοχών, την καταβαράθρωση των υγειονομικών υποδομών, τις μικροβιακές εκρήξεις κ.ά. Ταυτόχρονα αναγνωρίζει τον κλιμακούμενο αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης παγκοσμίως.
Κλιματική Υπερθέρμανση
Εν όψει αυτών των διακινδυνεύσεων το μπλοκ των δυνάμεων υπέρ του μεγάλου μετασχηματισμού (πράσινο μπλοκ) θεωρεί επείγουσα την ανάγκη άμεσων δράσεων όχι απλά για την ανάσχεση της πορείας περεταίρω υπερθέρμανσης του πλανήτη αλλά για την πτώση του παγκόσμιου ρυθμού αύξησης της θερμοκρασίας αέρα κατά 1.5 °C, τουλάχιστον στη διάρκεια της επόμενης επταετίας.
Κλιματική κρίση και Κοινωνικές ανισότητες
Είναι ενδιαφέρον ότι η σχετική επιχειρηματολογία συνδέει άμεσα την κλιματική κρίση με την επίμονη τάση ανόδου των κοινωνικών ανισοτήτων και την εμφάνιση νέων που επάγουν οι νεοφιλελεύθερης έμπνευσης οικονομικές πολιτικές. Έτσι τονίζεται η ανάγκη να αντιμετωπιστούν επειγόντως οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες με βάση μέτρα και δράσεις υπέρ της υπέρβασης της κλιματικής κρίσης. Γενικότερα, η συζήτηση αμφισβητεί ρητά την προσήλωση στην μονόπλευρη οικονομική ανάπτυξη του νεοφιλελευθερισμού και την προσδιορίζει ως τη βασική αιτία τόσο των επαναλαμβανόμενων οικονομικών κρίσεων, όσο και της κλιματικής και γενικότερα της περιβαλλοντικής κρίσης, ενώ προβάλει την ανάγκη αλλαγής παραδείγματος. Με αυτό το σκεπτικό το μπλοκ των πράσινων δυνάμεων υπέρ του μεγάλου μετασχηματισμού ζητάει να σηματοδοτήσει ρητά η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία την απομάκρυνση από το καταστροφικό νεοφιλελεύθερο οικονομικό δόγμα, γιατί μονάχα έτσι αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για βαθιές αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία, την κατανάλωση και τη διανομή, με προτεραιότητα στην ευημερία των ανθρώπων και την ισορροπία των σχέσεων με το περιβάλλον έναντι του κέρδους.
Κατάργηση ορυκτών καυσίμων
Ως πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αλλαγής παραδείγματος θεωρείται ο τερματισμός της κυριαρχίας των ορυκτών καυσίμων, κόντρα στα συμφέροντα που υπηρετούν τα λόμπι των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αμφισβητείται ευθέως η ιδέα ότι οι δυνάμεις της αγοράς από μόνες τους μπορούν να αντιμετωπίσουν τα κρίσιμα ζητήματα της συγκυρίας. Αντιτείνεται ότι όχι μονάχα δεν μπορούν να τα αναχαιτίσουν, αλλά, αντίθετα, τα επιδεινώνουν. Ακόμη, και σε στενή συνάφεια με την αλματώδη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων της βιολογίας, της πληροφορικής και των νανοτεχνολογιών, διαπιστώνεται η ανάγκη διατύπωσης ενός φιλόδοξου, ολιστικού επενδυτικού σχεδίου με στόχο την αξιοποίηση των σύγχρονων επιστημονικών γνώσεων και άμεση προτεραιότητα τον εκδημοκρατισμό των διαδικασιών κοινωνικής ρύθμισης και το δημόσιο έλεγχο στην κατεύθυνση ενός μελλοντικού μεγάλου κοινωνικού μετασχηματισμού που θα είναι και οικολογικός. Με αυτό το πλαίσιο έρχεται το μπλοκ των πράσινων δυνάμεων να απορρίψει τσιτάτα και συνθήματα που προωθούν κλιματικές δράσεις που ευνοούν τις μεγάλες επιχειρήσεις, πάντα με το βλέμμα στραμμένο στην αγορά. Και ακόμα να δει στην Πράσινη Συμφωνία την ευκαιρία να ξεφύγει η πολιτική από τα νεοφιλελεύθερα πλαίσια, να αναγνωρίσει καθαρά το κλιματικό πρόβλημα και να επιδιώξει γρήγορες και ριζικές αλλαγές στη βάση ενός προγράμματος με στοιχεία μετασχηματισμού.
Υδροηλεκτρικά φράγματα: οι αμφίσημες λύσεις απαιτούν εξαντλητικό διάλογο
Υποστηρίζει συγκεκριμένα, την ανάπτυξη ενός ισχυρού δημόσιου τομέα, που υλοποιείται μέσα από δημόσιους στρατηγικούς τομείς όπως για παράδειγμα η ενέργεια, η παραγωγή στρατιωτικού υλικού, η υγεία κ.ά., πολιτικές που πάνε κόντρα στην ολοκλήρωση της αγοράς. Η διεθνής συνεργασία και η έμφαση την κοινωνική δικαιοσύνη και την αντιμετώπισης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων παράλληλα με την πλανητική περιβαλλοντική κρίση θεωρούνται ζωτικής σημασίας ζητήματα για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Προαπαιτούμενα της εφαρμογής των νέων πολιτικών θεωρούνται ο σεβασμός στις αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης, καθώς και η ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, ιδιαίτερα με τα συνδικάτα.
To περιβάλλον διαμορφώνεται και διαμορφώνει την οικονομία και την κοινωνία
Συμπερασματικά, στο γενικότερο πολιτικό επίπεδο η συζήτηση εκφράζει σκεπτικισμό για τη συμβατότητα του καπιταλισμού με τις πράσινες πρωτοβουλίες, θεωρώντας το κυρίαρχο κοινωνικο-οικονομικό παράδειγμα ως εγγενώς μη βιώσιμο. Καταδικάζει την εργαλειοποίηση των περιβαλλοντικών ανησυχιών που χρησιμοποιούνται ως επιχείρημα υπέρ της καπιταλιστικής συσσώρευσης και υποστηρίζει μια ολιστική προσέγγιση που αντιμετωπίζει την κλιματική αλλαγή παράλληλα με τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, επικεντρώνει σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής, ιδιαίτερα στις κλιματικές και κοινωνικές. Τέλος, στέκει θετικά υπέρ της καταναλωτικής λιτότητας και ενάντια στον κοινωνικό αποκλεισμό που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα περιθωριοποιημένα φύλα. Γενικότερα, η προώθηση κοινωνικών πολιτικών που ευθυγραμμίζονται με την οικολογική μετάβαση επισημαίνεται ως μία από τις λύσεις για την αντιμετώπιση της έντασης των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η εφαρμογή περιβαλλοντικών πρακτικών και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Πέρα από τις γενικότερες πολιτικές τοποθετήσεις, έχουν ενδιαφέρον και οι απόψεις για ορισμένα ζητήματα της καθημερινότητας. Για παράδειγμα, αναγνωρίζεται ρητά ότι οι εφαρμοζόμενες περιβαλλοντικές πρακτικές, ανάμεσά τους και οι ενεργειακές, συνιστούν αναπόσπαστο στοιχείο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ειδικότερα, αντιμετωπίζεται η ενεργειακή φτώχεια ως παράγωγο της κλιματικής κρίσης και αναγορεύεται σε θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα τη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στην ενέργεια. Ακόμη, καταδικάζεται ρητά η ιδιωτικοποίηση ενεργειακών τομέων, έναντι της δημόσιας ιδιοκτησίας και αναγνωρίζεται η σημασία του αγώνα υπέρ του εκδημοκρατισμού και της αποκέντρωση των ενεργειακών συστημάτων. Επιπλέον, εκφράζεται ανησυχία για την επέκταση της ενεργειακής φτώχειας ακόμα και εντός της ΕΕ και ζητείται η απαγόρευση των διακοπών ηλεκτρικής ενέργειας.
Η αυταπάτη της τεχνολογικής ουδετερότητας
Απορρίπτεται ρητά το ταχαμ΄ δήθεν επιχείρημα της ‘τεχνολογικής ουδετερότητας’ που επί της ουσίας δικαιώνει τεχνολογίες που λειτουργούν υπέρ της έντασης κεφαλαίου, όπως αυτές για τα ορυκτά καύσιμα και, αντίθετα, ενθαρρύνονται πρωτοβουλίες υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ζητούνται επίσης αυξημένα ποσοστά ανακαίνισης δημόσιων κτιρίων και περεταίρω ενίσχυση και, κυρίως, αποτελεσματικότερη εφαρμογή πολιτικών ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Εκφράζονται ανησυχίες για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ορισμένα κράτη μέλη ως λύση στην κλιματική κρίση και υπογραμμίζονται εμφατικά τα συγκεκριμένα ανεπίλυτα ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια των εγκαταστάσεων καθώς και τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων.
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα αφορά την κυκλική οικονομία. Το μπλοκ δυνάμεων υπέρ του μεγάλου μετασχηματισμού υπογραμμίζει το γεγονός ότι ενώ είναι γνωστές οι δυνατότητές της κυκλικής οικονομίας να ελαχιστοποιεί τα απόβλητα, να βελτιώνει την αποδοτικότητα των πόρων, να μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να συμβάλλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η υφιστάμενη κατάσταση αναφορικά με τις ροές των υλικών και την παραγωγή αποβλήτων μοιάζει απελπιστική, οπότε και η ανάγκη για πλήρη ενσωμάτωση των αρχών κυκλικής οικονομίας στη νομοθεσία και τις διαδικασίες γίνεται επιτακτική. Υπογραμμίζει επίσης των ανάγκη πρόσθετων επενδύσεων, καθώς και τη σημασία πρόσθετης νομοθεσίας και παρακολούθησης της προόδου των πολιτικών κυκλικής οικονομίας. Επιμένει στην προώθηση της τοπικότητας για την παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων με ταυτόχρονη αποθάρρυνση των νεοφιλελεύθερων συγκεντρωτικών πολιτικών και προτείνει τη λήψη μέτρων για τον τερματισμό του εμπορίου αποβλήτων. Ζητά επίσης την θεσμοθέτηση υψηλών περιβαλλοντικών προτύπων που μαζί με αντίστοιχα ψηλά πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημόσιες συμβάσεις θα προωθούν την ευθυγράμμιση της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ. Ειδικότερα στο κρίσιμο ζήτημα των ‘βιοαποικοδομήσιμων ?’ πλαστικών που αναδεικνύει η συγκυρία το μπλοκ των πράσινων δυνάμεων τοποθετείται υπέρ της λήψης ισχυρότερων μέτρων για την παραγωγή και τη χρήση πλαστικών μιας χρήσης.